Αγγελής Φίλιππος: ………Τὰ ποιήματα δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ μικρὲς-μικρὲς δόσεις ἀθανασίας ἔμπροσθεν ἑνὸς διατεθειμένου θανάτου ποὺ διακαῶς στὸ κάτωθι ἀπόσπασμα ἀναμένει…….

Ἀντιλαμβάνομαι τὸ ποίημα ὡς οἰκοδόμημα. Ὅσο πιὸ γερὰ καὶ στιβαρὰ τὰ θεμέλια τοῦ οἰκοδομήματος αὐτοῦ, τόσο πιὸ ἀσφαλῆ καὶ γόνιμο στέγη μπορεῖ νὰ παρέχει.

γράφει ο Δημήτριος Γκόγκας

Τον ποιητή Φίλιππο Αγγελή, τον συναντήσαμε στα γράμματα το 2010, με το ποιητικό του έργο «Το αγαπημένο παιδί της Μοναξιάς» Έκτοτε μας έχει απασχολήσει έντονα, καθ΄ όσον ο ποιητικός του λόγος,  μας παρασέρνει σε μακρινούς περιπάτους, πότε σε λιβάδια όπου περιπατούν τα  αγνά συναισθήματα της ζωής και πότε σε τραχείς πλαγιές όπου βόσκουν όλα τα προβλήματα της καθημερινότητάς μας και ματώνουν κάτω από το κοφτερό λεπίδι των στίχων του. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι η ίδια η ζωή είναι αυτή που αποτελεί και την τεράστια πηγή των εμπνεύσεών του. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Ἡ μοναξιά, ὁ ἔρως καὶ ὁ θάνατος, καθὼς καὶ οἱ μεταξύ τους “περιπτύξεις”, οἱ φοβερές τους προεκτάσεις, οἱ ἀνεξάντλητες φύσεις τους, ἀποτελοῦν πάγια καὶ θεμελιώδη στοιχεῖα ἀναφορᾶς στὰ γραπτά μου.»

Τον θάνατο δεν τον φοβάται. Πώς να συμβεί άλλωστε αυτό αφού δίνοντας τον χώρο που απαιτείται σε αυτή την κατάσταση στα γραπτά του  λέει πως  «…τα ποιήματα δεν είναι άλλο από μικρές…  δόσεις αθανασίας..» Να υποθέσουμε ότι τα χρησιμοποιεί ως σταθερές ενέσεις αθανασίας για τον ίδιο; Μπορεί και ναι, μπορεί και όχι. Παιχνίδι της ζωής είναι και η Ποίηση. Στο τέλος όμως πιστοποιεί ως ποιητής άνθρωπος: «Ὁ θάνατος δὲν παύει νὰ εἶναι τὸ φυσικὸ ἐπακόλουθο τῆς ζωῆς, ἡ λογική της ἔκβασις καὶ ἡ γνώριμος κατάληξις αὐτῆς..»

Η δύναμη της ποιήσεως για τον κο Αγγελή είναι μια υπαρκτή σταθερά που θα πρέπει να διαδραματίζει σημαντικότατο, ουσιαστικό ρόλο μέσα στη Κοινωνία. Αλλιώς «…ποιητὲς καὶ οἱ λέξεις ἀπώλεσαν ἀναφανδὸν σκοποὺς καὶ νοήματα.»

Για τον ποιητή Φίλιππο Αγγελή κατά καιρούς έχουν ειπωθεί αρκετά. Συγκρατούμε τις παρακάτω απόψεις για το έργο του:

«…Κι αν κάποιοι στέκονται μετέωροι και μουδιασμένοι μπροστά στα τόσα ψεύτικα κι ανούσια πράγματα που μας βομβαρδίζουν καθημερινά, εκείνος παίρνει την πένα του και τα αραδιάζει στο χαρτί. Δεν τον νοιάζει αν αυτό που θα εξαχθεί μοιάζει με υπερρεαλισμό, αυτόματη γραφή ή καυστικό μανιφέστο. Τον νοιάζει απλά να πει αυτό που καίει τα σωθικά του».

Αλέξανδρος Ακριτίδης  (www.apostaktirio.gr)

«Ο Φίλιππος Αγγελής με πολύ δυνατό λόγο, γλαφυρές εικόνες να ξεπηδούν από τις λέξεις και τον συνδυασμό τους , σκληρά απεικονίζει το σήμερα, τα συντρίμμια ονείρων που δεν πρόλαβαν να γεννηθούν».

Αγγελική  Νικολάου -Γιαννακού (εφημερίδα ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ)

Εμείς τον ευχαριστούμε που για την άμεση ανταπόκριση του αιτήματός  μας να μας παραχωρήσει την παρακάτω συνέντευξη.

ΚΑΝΕΙΣ ΤΟ ΛΑΘΟΣ, ΝΑ ΚΑΝΩ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ;  (απόσπασμα)

Μην κοιμηθείς ακόμα.

Μην κλείνεις τα μάτια σου τόσο νωρίς

κι από τον κόσμο σου

μια ώρα αρχύτερα με σπρώχνεις.

Ξέρεις πόσες νύχτες ξόδεψα να σε περιμένω

κάτω από αυτό το ταβάνι

πού απόψε και τους δυο μας σκεπάζει

και παράλογα μας κρύβει

από το φως των αστεριών και το φεγγάρι;

Το φεγγάρι – πού πολύ θα χαιρόταν να μ’ έβλεπε μαζί σου.

Σαν κουρασμένο μου φάνηκε την τελευταία φορά

χρόνια και χρόνια εκεί πάνω κρεμασμένο

να προσπαθεί μάταια να φωτίσει

τόση γκρεμισμένη ανθρωπότητα

με τέτοια δύστροπη ψυχή.

 ...

1. Κύριε Αγγελή, η είσοδό σας στον χώρο των γραμμάτων, και πιο συγκεκριμένα στον χώρο της ποίησης, έγινε επίσημα το 2010 με την ποιητική συλλογή “Το αγαπημένο παιδί της Μοναξιάς”. Σε ηλικία μόλις 26 ετών. Θα ήθελα να μας προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά στοιχεία της συνάντησής σας με την ποίηση. Πώς σας βρήκε; Την βρήκατε πρώτος εσείς;

Δὲν μπορῶ, δυστυχῶς, νὰ σᾶς μιλήσω μετ' εὐκρινείας γι' αὐτὴν τὴν πρωταρχική μου συνάντησι μὲ τὴν Ποίησι. Ἡ μνήμη μου, βλέπετε, δὲν μὲ βοηθᾶ. Αὐτὸ ποὺ ἀκόμη καὶ σήμερα θυμᾶμαι ἐντόνως, εἶναι ἐκεῖνο τὸ “ἀδιαπραγμάτευτο” συναίσθημα ποὺ ἐβίωσα στὰ ἐννέα μου ἔτη περίπου, ὅταν τυχαίως ἔπεσαν στὰ μάτια μου μπροστὰ οἱ στίχοι τῆς “σονάτας τοῦ σεληνόφωτος”, τοῦ Γ. Ῥίτσου. Ἦταν ὡσὰν κάτι νὰ ἔσπασε ἐντός μου καὶ ἀνεδύθη ἕνα ἄλλο ἀπειθάρχητο σκοτάδι στὸ φῶς. Καὶ ἄφησέ με νἄρθω μαζί σου... ἄφησέ νἄρθω μαζί σου.... Τί φεγγάρι ἀπόψε!  Καὶ κάπως ἔτσι, γνωριζόμεθα μὲ τὴν Ποίησι. Σχέσις, κατὰ τὰ ἄλλα, ἐξ ὁρισμοῦ ἐρωτικὴ καὶ τεθλιμμένη. Ἐγὼ νὰ ἀγαπῶ νὰ Τῆς ζητῶ νὰ ταξειδεύω μαζί Της κάτω ἀπὸ δύσκολο φεγγάρι μὲ ἀσύδοτο οὐρανό, κι Αὐτὴ μυσταγωγικῶς νὰ μοῦ ἁπλώνει τὸ χέρι καὶ ἕνα σύμμαχο σεντόνι νὰ παίρνει νὰ σκεπάζει ἀπὸ τὴν πραξικοπηματικὴ τὴν γύμνια της ἡ ὕλη. Καὶ κάπως ἔτσι, ἔμαθα κι ἐγὼ ν' ἀντέχω τὴν ζωή μου. Δὲν Τῆς χρωστῶ πολλά• εἶναι γιὰ μένα ὅλα.

2. Από τότε μέχρι και σήμερα έχετε προχωρήσει στην έκδοση άλλων δύο ποιητικών συλλογών. Τώρα σε τι κατάσταση βρίσκεστε; Σε «εμμηνόπαυση»; Χρησιμοποιώ αυτή την λέξη από τον τίτλο της τελευταίας σας ποιητικής συλλογής: “Η εμμηνόπαυση της Ύαινας”, παρακαλώντας να μας μιλήσετε λίγο για αυτήν και παράλληλα να μας μιλήσετε για τα μελλοντικά σας σχέδια. Ετοιμάζετε κάτι;

Ἔχω ὁλοκληρώσει ἄλλη μία ποιητικὴ συλλογή, μὲ τὸν γενικὸ τίτλο Ὑπὲρ τῆς ἀλληλενδέτου φθορᾶς τῶν πραγμάτων, τὴν ὁποία ἀπεφάσισα νὰ μὴν ἐκδώσω τελικῶς, ἔπειτα ἀπὸ διάφορες παράξενες συγκυρίες καὶ ἀτυχεῖς διαπραγματεύσεις μὲ τοὺς ἑλληνικοὺς ἐκδοτικοὺς οἴκους. Τὰ “θέματα”, ξέρετε, ποὺ συσχετίζονται μὲ τὴν Ποίησι στὴν χώρα μας, εἶναι κάτι περισσότερο απὸ ἀσφυκτικὰ — ἴσως ὄσο ποτὲ ἄλλοτε.  Θὰ μιλήσω δίχως προσχήματα: Ἐλάχιστοι ἀποζητοῦν πλέον τὴν Ποίησι καὶ τὴν δύναμί Της. Τείνει (ἐὰν δὲν ἔχει ἤδη συντελεσθεῖ αὐτὸ) νὰ καταντήσει γραφικὸ καὶ μόνον τὸ γεγονὸς νὰ ἀναφέρεις ὅτι γράφεις ποιήματα. Οἱ περισσότεροι σὲ κυττοῦν ὑπόπτως, ὅταν δὲν σὲ λογίζουν γιὰ βέβαιο τρελό. Κανεὶς δὲν ἐπενδύει στοὺς στίχους. Καὶ ὅταν συμβαίνει αὐτό, φροντίζουν οἱ κύριοι ποὺ συστήνονται “ἐκδότες” νὰ ἔχουν προασφαλίσει τὰ χρήματα στὴν τσέπη τους γιὰ τὸ τρομερὸ ἐκδοτικὸ “ῥίσκο” ποὺ ἀναλαμβάνουν τυπώνοντας μία ποιητικὴ συλλογή, γιατί “λυπούμεθα, μὰ ἡ Ποίησις δὲν πουλᾶ στὴν ἐποχή μας... γρᾶψτε ἕνα μυθιστόρημα μὲ διακαεῖς ἔρωτες καὶ φερέφωνα πάθη, κι ἐμεῖς θὰ σᾶς τὸ ἐκδώσουμε εὐχαρἰστως”. Μέσα σὲ ὅλο αὐτὸ τὸ ἠλίθιο καὶ βρόμικο παιχνίδι τῆς βιβλιοβιομηχανίας τῶν star ὀνομάτων, ναὶ... εὑρίσκομαι ἑκουσίως ἐν πλήρει καὶ ἐν συνειδήσει ἐμμηνοπαυσίᾳ. Ἄλλωστε, εἶναι ἰδιαιτέρως χρήσιμο καὶ τοῦτο• ἀποτελεῖ μίαν ἐξαίρετον εὐκαιρία γιὰ προσωπικὴ ἀνασύνταξι καὶ ἐπαναπροσανατολισμό. Ὅταν κρίνω καὶ πάλι κατάλληλες τὶς συνθῆκες (γιὰ ἐμένα), θὰ ἐπανεμφανισθῶ. Μέχρι τότε... σιωπή, παρατήρησις καὶ μελέτη.

3. Η συλλογή αυτή, “Η εμμηνόπαυση της Ύαινας”, έλαβε επαινετικά σχόλια και πολύ καλές κριτικές. Έχετε την δυνατότητα ή έχετε βρει τρόπους να διαχειρίζεστε σωστά και εποικοδομητικά την όποια αναγνωρισιμότητα;

Εἶναι, πράγματι, κουτὸ νὰ φέρει ἔστω καὶ μόνον τὴν πεποίθησι κάποιος ὅτι γράφοντας ποιήματα, στὶς εποχὲς ποὺ διανύουμε, θὰ καταφέρει νὰ γίνει ἀναγνωρίσιμος στὸ εὐρὺ κοινὸ καὶ θὰ δημιουργήσει “ρεῦμα” — ἐν ζωῇ τοὐλάχιστον. Ποτὲ δὲν πίστεψα στὴν ὅποια φήμη τοῦ ἑαυτοῦ μου μέσῳ τῶν ποιημάτων καὶ δὲν τὴν κυνήγησα. Ὁπότε, δὲν μπορῶ νὰ κάνω λόγο σὲ καμμία τῶν περιπτώσεων γιὰ ἀναγνωρισιμότητα καὶ θέματα συναφῆ. Δὲν τὴν ἐκμαιεύω, δὲν τὴν ἀποζητῶ, δὲν μὲ ἀφορᾶ — ὅσο ἀφ' ὕψηλου θεώρησις τῶν πραγμάτων καὶ νὰ ἐκτιμᾶται ἐκ πρώτης ὄψεως αὐτό. Ἐὰν ἐπεδίωκα κάτι τέτοιο ἐξ ἄλλου, θὰ ἐπέλεγα νὰ ἀσχοληθῶ εἴτε μὲ ἕνα ἄλλο εἶδος γραφῆς εἴτε μὲ ἕνα ἄλλο εἶδος τέχνης ἐμπορικό. Ἡ ἐνασχόλησις μὲ τὴν Ποίησι εἶναι καὶ ὀφείλει νὰ εἶναι κατ' οὐσίαν ἕνας δρόμος μοναχικός. Καὶ ἂς μὲ σκεπάσουν οἱ ἐποχές (Κ. Γώγου), ἐὰν κρίνουν ἀνάγκη πὼς δὲν μὲ ἔχουν ἄλλο. 

4. Πώς δημιουργείτε; Πώς γράφετε τα ποιήματά σας; Έχετε σταθερές πηγές έμπνευσης ή κάθε εικόνα, κάθε συναίσθημα, κάθε εξωτερικό ερέθισμα μπορεί να αποτελέσει και μια έμπνευση;

Ἡ μοναξιά, ὁ ἔρως καὶ ὁ θάνατος, καθὼς καὶ οἱ μεταξύ τους “περιπτύξεις”, οἱ φοβερές τους προεκτάσεις, οἱ ἀνεξάντλητες φύσεις τους, ἀποτελοῦν πάγια καὶ θεμελιώδη στοιχεῖα ἀναφορᾶς στὰ γραπτά μου. Εἶναι ζητήματα ποὺ ἀενάως μὲ ταλαιπωροῦν καὶ μὲ προβληματίζουν, ὅπως τὴν πλειοψηφία τῶν ἀνθρώπων ἄλλωστε. Ἀπὸ ἐκεῖ καὶ πέρα, δὲν ἔχω κάποιον συγκεκριμένο τρόπο, κάποια δεδομένη τακτικὴ ποὺ ἐφαρμόζω, προκειμένου νὰ δημιουργήσω. Μπορῶ νὰ σᾶς πῶ, τοὐναντίον, ὅτι ὅσες φορὲς ἔχω ἀποφασίσει νὰ συγκεντρώσω τὶς σκέψεις μου, νὰ ἀπομονωθῶ καὶ νὰ γράψω, δὲν ἔχω βγάλει ποτὲ ἕνα ἀποτέλεσμα ποὺ νὰ εἶναι δυνατὸ νὰ μὲ ἱκανοποιήσει καὶ ἔχουν φύγει γιὰ τὸ καλάθι τῶν ἀχρήστων οἱ σελίδες — χωρὶς δεύτερο δισταγμό. Ἀντιθέτως, μοῦ συμβαίνει συχνὰ νὰ κάνω ἀκόμη καὶ τὴν πιὸ “ἄχαρη”, τὴν πιὸ “έπίπονη” οἰκιακὴ ἢ ἄλλη ἐργασία καὶ νὰ χρειασθεῖ νὰ τὴν διακόψω, νὰ τρέξω νὰ ἀποζήτησω ἕνα χαρτὶ καὶ ἕνα μολύβι γιὰ νὰ σημειώσω δύο λαθραίους στίχους ποὺ ἔχουν γεννηθεῖ ἐκείνη τὴν παράδοξον ὥρα μέσα μου. Εἰλικρινῶς, ἐντυπωσιάζομαι ὅταν διαβάζω ἢ ἀκούω τοὺς συγγραφεῖς νὰ δηλώνουν ὅτι βάζουν ξυπνητήρι τὸ πρωὶ καὶ ἐργάζονται βάσει τεθειμένου χρόνου προγράμματος. Γιὰ τοῦτο, προφανῶς, καὶ δύνανται νὰ εἶναι τὀσο παραγωγικοί• ἐγὼ δὲν εἶμαι, δὲν τὸ θέλω, δὲν τὸ μπορῶ.

5. Η ποίηση πόσο σημαντική είναι για σας; Γράφετε για να γράφετε ή γράφετε για να ζείτε; Αν κάποια μέρα σας αφαιρούσαν αυτό το δικαίωμα, προνόμιο, πείτε το όπως θέλετε, πώς θα αντιδρούσατε;

Ἡ ἀνάγνωσις καὶ ἡ συγγραφὴ τῆς Ποιήσεως εἶναι διαδικασίες ἐξ ἴσου ζωτικῆς σπουδαιότητος γιὰ ἐμένα, παρὰ τὸ ὅτι κατὰ ἕνα ἀρκετὰ μεγάλο μέρος τους φαντάζουν τόσο διαφορετικές. Ἡ Ποίησις εἶναι μέσα μας, εἶναι καὶ γύρω μας• εἶναι πάντοτε ἐκεῖ, ἀκόμη καὶ ὅταν δὲν γίνεται ἀντιληπτὴ μέσῳ τῆς διακριτικῆς παρουσίας της στὸν κόσμο. Καὶ στὸ πιὸ “ἄτεχνο” πρᾶγμα, ἔχω φθάσει πλέον νὰ θεωρῶ ὅτι ὑπάρχουν κοιτάσματα Ποιήσεως. Τὸ ζήτημα εἶναι νὰ δύνασαι νὰ τὰ ἀντιληφθεῖς — ἔστω νὰ τὰ ἐπινοήσεις, ὥστε νὰ κάνεις πιὸ ἐφικτὴ τὴν ὀμορφιὰ στὴν ζωή σου. Ἡ Ποίησις διατρέχει παράλληλες πραγματικότητες• εἶσαι σὲ θέσι νὰ τὶς δεῖς, νὰ τὶς ἀντέξεις; Ἐδῶ, ἐμφωλεύει ἕνας ἀτελεύτητος φιλοσοφικὸς προβληματισμὸς...  Καὶ δὲν μπορῶ μετὰ βεβαιότητος πιὰ νὰ σᾶς πῶ ἐὰν ζῶ γιὰ νὰ γράφω ἢ ἐὰν, τελικῶς, γράφω γιὰ νὰ ἐξακολουθῶ ἀξιοπρεπῶς νὰ ζῶ.

6. Εν κατακλείδι, λοιπόν, τι σημαίνει ποίηση για εσάς; Ποιος ο ορισμός της;

Δὲν ἔχω μπεῖ ποτὲ στὴν διαδικασία νὰ ὁρίσω τὴν Ποίησι προσωπικῶς. Γιατί θὰ πρέπει νὰ “καταδικάσω” κάτι μὲ λέξεις ποὺ μὲ πλημυρίζει ζωή; Γιατί θὰ πρέπει νὰ τὸ προσεδαφίσω καὶ νὰ τὸ φέρω στὰ ἡμιμαθῆ ἀνθρώπινα μέτρα μου; Ὑπάρχουν, ἄλλωστε, τόσοι ὁρισμοὶ ποὺ ἔχουν δοθεῖ κατὰ καιροὺς ἀπὸ μεγάλους διανοητὲς καὶ ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ ἀνατρέξει κάποιος ποὺ ἀποζητᾶ ἀπολυταρχικοὺς ὁρισμοὺς σὲ φιλέλευθερες ἔννοιες. Κάποια “πράγματα” δὲν ὑποτάσσονται• καὶ εἶναι, νομίζω, γιὰ ὅλους καλλίτερα ἔτσι. Μποροῦμε νὰ ἑρμηνεύσουμε τὴν πίστι, τὸ φῶς; Μποροῦμε νὰ ὁρίσουμε τὸν θεό;

7. Έχετε έναν πολύ δυνατό ποιητικό λόγο και οι εικόνες που αναδύονται μέσα από τα ποιήματά σας, παρασέρνουν σαν ορμητικό ποτάμι τον αναγνώστη. Μπορείτε να κατατάξετε την ποίησή σας σε κάποιο λογοτεχνικό ρεύμα; Ανήκετε κάπου;

Δὲν δύναμαι νὰ σᾶς ἀπαντήσω ἐγὼ σὲ αὐτό• ἐπειδή, γενικῶς, εἶμαι ἐναντίος τῶν ἀπολύτων κατηγοριοποιήσεων τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν πραγμάτων. Ποτὲ δὲν ἀναλώνομαι στὴν διαδικασία νὰ δημιουργήσω ὑπηρετῶντας συνειδητῶς κάποιο ρεῦμα, κάποια “τεχνοτροπία”. Σαφῶς καὶ κάτι τέτοιο μπορεῖ νὰ συντελεῖται αὐτομάτως, ἀλλὰ δὲν τὸ ἐπιδιώκω, δὲν τὸ προκαλῶ τὸ ἐστρατευμένο ἔργο. Θὰ ὁλοκληρώσω ἕνα ποίημα καὶ δὲν θὰ ἀναλύσω πόσα, λόγου χάριν, συμβολιστικά, ῥεαλιστικὰ ἢ ῥομαντικὰ στοιχεῖα φθάνουν νὰ διακρίνονται τελικῶς. Θὰ ὁλοκληρώσω ἕνα ποίημα καί, ἐὰν καὶ τὴν ἑπομένη ἡμέρα καταφέρει νὰ διατηρήσει ἐντός μου τὴν ἰδίαν (ἢ περισσοτέραν) συναισθηματικὴ ἰσχύ, φέρει ἀκόμη —κατ' ἐμὲ— τὸ ψυχικὸ αὐτὸ σθένος τῆς στιγμῆς ποὺ τὸ ἔγραφα, τότε θὰ τὸ κρατήσω στην ἄκρη καὶ θὰ προχωρήσω περαιτέρω. Σκοπός μου εἶναι νὰ ἔχω τὴν δυνατότητα νὰ προσφέρω μία μικρὴ διέξοδο σὲ κάποιους ἀνθρώπους, νὰ μὴ νοιώθουν ἄλλο μόνοι, μὲ τὰ μέσα ποὺ διαθέτω νὰ ἀφυπνισθοῦν καὶ νὰ καταλάβουν... ὄχι νὰ “κατακρεουργήσω” τὴν ἤδη βεβαρυμένη ψυχολογία τους μὲ ἀναλύσεις καὶ φιλολογικὲς θεωρίες. Αὐτὰ εἶναι θέματα ποὺ κατέχουν καὶ ἀφοροῦν τοὺς κριτικοὺς τῆς τέχνης. Δὲν εἶναι δική μου “δουλειά”.

9. Ένα ποίημά σας το σουρώνετε; Το περνάτε από πολλές διεργασίες; Ή μένετε στην πρώτη σας γραφή;

Ἀντιλαμβάνομαι τὸ ποίημα ὡς οἰκοδόμημα. Ὅσο πιὸ γερὰ καὶ στιβαρὰ τὰ θεμέλια τοῦ οἰκοδομήματος αὐτοῦ, τόσο πιὸ ἀσφαλῆ καὶ γόνιμο στέγη μπορεῖ νὰ παρέχει. Ὑπὸ τῷ πρίσματι αὐτῷ, σαφῶς καὶ κάθε στίχος ποὺ γράφω διέρχεται πολλαπλῶν διεργασιῶν. Ὑπάρχουν λέξεις ποὺ μὲ στοιχειώνουν γιὰ μῆνες, ποιήματα ποὺ συγκρατῶ ἐμμόνως μέσα μου, ὥσπου νὰ τὰ φέρω στὴν μορφὴ ποὺ ἐπιθυμῶ καὶ νὰ τὰ ἀποτυπώσω ἐν τέλει στὸ χαρτί. Δὲν σᾶς κρύβω ὅτι ὅλο αὐτὸ εἶναι μία ψυχοφθόρος διαστροφή, ἕνα ἀσύλληπτο κακὸ ποὺ ἐν γνώσει προξενῶ στὸν ἑαυτό μου. Μὰ δὲν μπορῶ, νομίζω, νὰ πράξω διαφορετικῶς. Γιὰ νὰ σᾶς δώσω νὰ καταλάβετε τὸ μέγεθος αὐτῆς τῆς κωμικοτραγικῆς νευρώσεως, σκεφθεῖτε ὅτι μπορεῖ νὰ ἔχω τὸ βιβλίο ἕτοιμο —θεωρητικῶς— στὸ τυπογραφεῖο κι ἐγὼ μέχρι τὴν ὑστάτη στιγμὴ νὰ ἀνακόπτω τὴν πορεία τῆς ἐκτυπώσεως γιὰ τάχα ἐπείγουσες διορθώσεις. Ἡ πρώτη γραφὴ γιὰ ἐμένα εἶναι, οὐσιαστικῶς, ἡ ἀπαρχὴ ἑνὸς ἁλυσιδίου “ἐπιπόνων μεταγραφῶν”.

10. Θεωρείται κάποιον κορυφαίο Έλληνα Ποιητή; Ορισμένοι, όπως και η Παγκόσμια Κοινότητα, αναφέρονται στον Καβάφη. Εσείς;

Ὁ Κ. Π. Καβάφης διαθέτει ἀναμφιβόλως ἕνα εὔρωστο διανοητικὸ πεδίο• εἶναι δεινὸς χειριστὴς τῆς γλώσσης καὶ μοῦ δίδει τὴν αἴσθησι ὅτι ἐναποθέτει ἕναν ἔρωτα στὶς λέξεις μὲ τὸν τρόπο ποὺ ἐπιλέγει νὰ τὶς ἀξιοποιήσει. Αὐτό, ἐντούτοις, δὲν τὸν καθιστᾶ μέσα μου τὸν κορυφαῖο Ἕλληνα ποιητή. Καὶ δὲν μπορῶ νὰ καταλάβω γιατί θὰ πρέπει νὰ κάνουμε λόγο γιὰ “κορυφὲς” καὶ “πρόποδες” στὴν Ποίησι. Ὑπάρχουν ποιήματα κατηξιωμένων δημιουργῶν ποὺ μὲ ἀφήνουν παταγωδῶς ἀσυγκίνητο καὶ ἄλλα, ἀσήμων, ποὺ μοῦ προκαλοῦν τέτοιο ὑπέρμετρο συγκινησιακὸ φορτίο, ποὺ καταλήγω νὰ ἀπορῶ γιατί παραμένουν (καὶ ἐνδεχομένως νὰ ἐξακολουθήσουν ἐς ἀεὶ νὰ παραμένουν) στὸ ἀναγνωστικὸ παρασκήνιο. Ἀλλὰ εἶναι τόσο σχετικὴ καὶ ὑποκειμενικὴ ἡ πραγματικότης πού, σὲ τελικὴ ἀνάλυσι, αὐτὸ τὸ ὁποῖο ἔχει τὴν δύναμι νὰ διατρέξει καθοριστικῶς τὰ μέσα μου, νὰ ἀφήνει περιέργως ἀπαθῆ ἕναν ἄλλον. Καί, ἴσως, ἐκεῖ νὰ ἔγκειται καὶ ὅλη αὐτὴ ἡ μαγεία τῆς Τέχνης• νὰ εἶναι, δηλαδή, σὲ θέσι νὰ προξενεῖ τόσο ἐκ διαμέτρου ἀντίθετες συναισθηματικὲς ἐκβάσεις. Κατὰ καιροὺς παρ' ὅλα ταῦτα, δὲν ἔχω ἀποκρύψει τὴν ὑπερμεγέθη ἀγάπη μου γιὰ τὴν Ποίησι τῆς Κατερίνας Γώγου, τῆς Κικῆς Δημουλᾶ, τοῦ Τάσου Λειβαδίτη, τῆς Κατερίνας Ἀγγελάκη-Ῥούκ καὶ τοῦ Γιάννη Ῥίτσου. Αὐτοὶ συμβαίνει νὰ θωπεύουν ἀνατρεπτικῶς τὶς ἀμυχές μου.

11. Διαβάζω ότι υπάρχουν σχολές όπου μαθαίνουν να γράφουν ποίηση ή κάτι ανάλογο. Αλήθεια διδάσκεται η ποίηση;

Ἐπικερδῆ συμπτώματα τῶν καιρῶν ἐξ ἀνθρώπων ποὺ ποθοῦν νὰ δημιουργήσουν στυγνοὺς ἐπαγγελματίες ἐκεῖ ὅπου δὲν χωρᾶ —οὔτε κατὰ διάνοια— ὁ ἀνταγωνισμός. Δὲν θὰ ἤθελα νὰ ἐπεκταθῶ καὶ νὰ σχολιάσω κάτι ἄλλο ἐπιπροσθέτως, διότι θὰ γίνω βαθύτατα “πικρός”. Τὸ ὅποιο ταλέντο, ἡ ὅποια ἐπιδεξιότης, ἁπλῶς δὲν διδάσκονται, δὲν ἐφευρίσκονται. Ἐὰν τὰ διαθέτεις, τὰ καλλιεργεῖς...

12. Περνούμε μια εποχή κρίσης. Τεχνητή ή πραγματική, κανείς δεν αμφιβάλλει ότι υπάρχει κρίση σε όλους τους τομείς. Μπορεί η ποίηση, ο ποιητής να διαδραματίσει κάποιον ουσιαστικό ρόλο; Η άποψή σας;

Σαφῶς. Ἡ Ποίησις φέρει τὴν δύναμι, ὄχι μόνον νὰ ἐκφράζει τὶς τρέχουσες καὶ ἐπιτακτικὲς ἀνάγκες τῆς ἐποχῆς, ἀλλὰ νὰ ἐμπνέει πάγια καὶ ἀδιαφιλονίκητα ἰδανικά, ὥστε νὰ κινητοποιεῖ  ὑποδορίως μεγάλες ἐπαναστάσεις• γιὰ τοῦτο καὶ όφείλει νὰ στέκεται ἑτοιμοπόλεμο γρονθοκόπημα στὴν πρώτη γραμμὴ τῶν ἐξελίξεων. Ὁ ποιητὴς πρέπει νὰ εἶναι ἐκείνη ἡ ἀμείλικτος φλέβα ἐκ τῆς ὁποίας διέρχεται τὸ ἀμόλυντο αἷμα τῆς ὁροθετικῆς μας κοινωνίας• εἶναι καθοριστικῆς προτεραιότητος αὐτό. Ἐὰν δὲν συμβαίνει, τότε καὶ οἱ ποιητὲς καὶ οἱ λέξεις ἀπώλεσαν ἀναφανδὸν σκοποὺς καὶ νοήματα.

13. Τι γνώμη έχετε για την πολιτική; Θα μπορούσατε να είστε πολιτικός;

Ὅ,τι κάνουμε, ὁ τρόπος ποὺ ἐνεργοῦμε, αὐτὰ ποὺ ἐπιλέγουμε, οἱ διαδικασίες ποὺ ἀκολουθᾶμε  ἀκόμη καὶ στὰ πιὸ —φαινομενικῶς— ἀσήμαντα θέματα, ἡ λογικὴ μὲ τὴν ὁποία τελικῶς ἀποφασίζουμε νὰ διαθέτουμε τὸν ἑαυτό μας στους ἄλλους καὶ στὰ πράγματα• ὅλα αὐτά, ἐντάσσονται σὲ ἕνα εὐρύτερο πεδίο πολιτικῆς δράσεως. Ἐὰν μὲ ῥωτᾶτε γιὰ τὴν δυνατότητα ἢ τὴν ἐπιθυμία μου νὰ ὑπάρχω ὡς πολιτικὸς σὲ μία χώρα ὑπὸ τὴν ἔννοια ποὺ γνωρίζουμε σήμερα, θὰ σᾶς ἀπαντήσω κατηγορηματικῶς “ὄχι”. Αὐτὴ ἡ πολιτικὴ διαφθείρει τὰ ἤδη ἐφθαρμένα. Οἱ μηχανισμοὶ ποὺ χρησιμοποιεῖ εἶναι ἰδιαιτέρως πολυσύνθετοι γιὰ ἐμένα, ὥστε νὰ τοὺς κατανοήσω καὶ νὰ παρεμβληθῶ στὰ γρανάζια τους. Ἄλλωστε, πιστεύω ὅτι δὲν χρειάζεται νὰ βρίσκεσαι ἐκεῖ ψηλὰ στᾶ ἕδρανα μὲ κοστούμια καὶ γραβάτες, προκειμένου νὰ προσδώσεις κῦρος στὶς ἀπόψεις σου καὶ νὰ ἀγωνισθεῖς γιὰ τὸ κοινὸ καλὸ κατὰ τὸ δοκοῦν. Δὲν διαθέτουμε ὅλοι προῖκα ἡγετικῶν ἱκανοτήτων.

14. Τι σχέση έχετε με τον θάνατο; Έχει θέση, χώρο στην ποίησή σας;

Βεβαίως. Και, μάλιστα, χῶρο ἀδιασάλευτο καὶ στρατηγικό. Ὁ θάνατος δὲν παύει νὰ εἶναι τὸ φυσικὸ ἐπακόλουθο τῆς ζωῆς, ἡ λογική της ἔκβασις καὶ ἡ γνώριμος κατάληξις αὐτῆς, ὅσο κι ἐὰν ἀποστρέφουμε τὸ βλέμμα ἀπὸ αὐτόν, ὅσο κι ἐὰν προσπαθοῦμε —εἰς μάτην— νὰ τὸν ἐνοχοποιήσουμε, νὰ τὸν ἀναιρέσουμε, νὰ τοῦ ἐπιβληθοῦμε. Θὰ ἦταν ἀνώφελο, συνεπῶς, καὶ ἐνδεχομένως ἀδιανόητο νὰ γράφω ἔξω ἀπὸ τὴν φθορὰ καὶ τὸν θάνατο (κυριολεκτικὸ ἢ μεταφορικὸ) ποὺ αὐτὴ ἐπιφέρει. Τὰ ποιήματα δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ μικρὲς-μικρὲς δόσεις ἀθανασίας ἔμπροσθεν ἑνὸς διατεθειμένου θανάτου ποὺ διακαῶς στὸ κάτωθι ἀπόσπασμα ἀναμένει. Δὲν μὲ τρομάζει, σᾶς διαβεβαιῶ• μὲ προβληματίζει μόνον πῶς θὰ εἶναι ἡ μεταβατικὴ “ζωή” μας ἐκεῖ δίχως τὴν ἀπρόσκοπτον ἀνάγκη μας γιὰ πρόσωπα, λέξεις καὶ ἤχους.  

15. Για ποια πράγματα θα κλαίγατε; Για ποιες απώλειες θα οδυρόσασταν; Τις αντιμετωπίζετε με ψυχραιμία;

Μὲ συναντᾶτε σὲ μία περίοδο, ὅπου δυσάρεστες ἐξελίξεις διαδέχονται ἡ μία τὴν ἄλλη μετ' ἐξωφρενικῆς ταχύτητος. Θεωρῶ τὸν ἑαυτό μου, πλέον, ἄνθρωπο ψύχραιμο• ἀλλὰ καὶ αυτὸ εἶναι κάτι σχετικό, ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ τὸ χειρότερο, αὐτὸ ποὺ δὲν πιστεύεις ἢ δὲν ἔχεις φαντασθεῖ νὰ σοῦ συμβαίνει, πάντοτε καιροφυλακτεῖ. Καὶ δὲν γνωρίζεις ποτὲ σὲ μία συγκεκριμένη περίστασι, σὲ ἕναν διαφορετικοῦ τύπου κίνδυνο, πῶς ἐνδέχεται νὰ ἀντιδράσεις, καθὼς κάποια πράγματα μᾶς ὑπερπηδοῦν, εἶναι τρόπον τινὰ ἀνώτερα τῶν δυνάμεών μας τὴν δεδομένη χρονικὴ περίοδο ποὺ μᾶς “συναντοῦν”. Κάπου ἐδιάβασα (πράγματι, δὲν ἐνθυμοῦμαι ποῦ) ὅτι στὴν ζωὴ τίποτε δὲν μᾶς συμβαίνει, τὸ ὁποῖο δὲν εἴμεθα προγραμματισμένοι νὰ τὸ ἀντέξουμε. Θὰ διαφωνήσω μὲ τὴν στάσι αὐτή• ἐὰν κάτι τέτοιο ἴσχυε, δὲν θὰ εἴχαμε ἱδρύσει ψυχιατρεῖα, δὲν θὰ εἴχαμε ἀνάγκη κανένα χάπι γιὰ νὰ ευτυχήσουμε. Αὐτὸ ποὺ σἠμερα κλαῖμε, αὔριο μπορεῖ νὰ μᾶς κάνει νὰ χαμογελᾶμε. Ἡ ἀπώλεια καὶ ἡ ὀδύνη, ὄμως, ἔχουν συντελεσθεῖ, ἔχουν διαδραματίσει τὸν ἀναπόφευκτο ῥόλο τους, προκειμένου κάτι καινούργιο νὰ γεννηθεῖ ἢ νὰ ἐπιμείνουμε ἐκεῖ, στὸν ἴδιο πόνο ἐνδελεχῶς βεβαπτισμένοι.

18. Τελειώνοντας κύριε Αγγελή…..

Θὰ ἤθελα νὰ σᾶς εὐχαριστήσω θερμῶς γιὰ τὸ ἐνδιαφέρον σας καὶ γιὰ τὸν χρόνο ποὺ ἀφιερώσατε σ' ἐμένα καὶ τοὺς στίχους μου. Νὰ σᾶς συγχαρῶ ἐκ βαθέων γιὰ τὸ ὑπέροχο αὐτὸ  ἱστολόγιο ποὺ μὲ τόση φροντίδα καὶ κόπο ἐμμένετε νὰ διατηρεῖτε εἰς πεῖσμα τῶν ἀντιποιητικῶν μας καιρῶν. Γιὰ τὴν χαρὰ αὐτῆς τῆς εἰλικρινοῦς φιλοξενίας ποὺ μετὰ γενναιοδωρίας μοῦ προσφέρετε. Νὰ σᾶς εὐχηθῶ κάθε ἐπιτυχία σὲ κάθε ἐπίπεδο. Ἂς ἐξακολουθεῖτε νὰ μᾶς σύρετε ὁλοένα καὶ πιὸ κοντὰ στὸν ἀσυμβίβαστο ποιητικό μας ἑαυτό. Τὸ ἀποζητᾶ βαρέως ἡ λιμοκτονουμένη ἡ ἀνάγκη μας.-