Χρόνια πολλά, Ελλάδα
Χρόνια πολλά, ταλαίπωρη πατρίδα
Γιορτάζουμε με συγκίνηση τα 200 χρόνια από την εθνική παλιγγενεσία, μια στιγμή σημαντική μνήμης και περηφάνιας για τους ήρωες προγόνους μας που με γενναιότητα και αυτοθυσία απελευθέρωσαν την πατρίδα μας και άνοιξαν τον δρόμο για τη θεμελίωση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Στον πολύχρονο αγώνα κανείς δεν υστέρησε. Γνωστά και μεγάλα ονόματα, που κάθε φορά μνημονεύουμε και δικαίως υμνούμε, παρελαύνουν μπροστά μας : από τους διανοούμενους του Διαφωτισμού, τους μυστικούς της Φιλικής Εταιρείας, τους Κλέφτες και τους Αρματωλούς, τους ταπεινούς καλόγερους, τους γενναίους και ατρόμητους οπλαρχηγούς και καπεταναίους, μέχρι τα πλήθη του ανώνυμου λαού, τη μεγάλη μάζα των παραγωγικών τάξεων που πρόσφεραν υπάρχοντα, μόχθο και την ίδια την ζωή τους, όταν ζητήθηκε – χωρίς ανταμοιβή, χωρίς δόξα, χωρίς τίτλους.
Όμως τον ίδιο ενθουσιασμό και συγκίνηση για την επαναστατημένη Ελλάδα παρατηρούμε αιφνιδιασμένοι (και με έκπληξη) στην κοινή γνώμη, στον απλό λαό και κυρίως στους ανθρώπους του πνεύματος των ευρωπαϊκών στην πλειονότητά τους χωρών και της Αμερικής, κόντρα στην αντιδραστική πολιτική των μοναρχικών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων της λεγομένης Ιεράς Συμμαχίας που κατεδίωξε κάθε φιλελεύθερη ιδέα. Πρόκειται για την πηγαία εκδήλωση συμπαράστασης – υλικής και ηθικής – του Φιλελληνισμού και των Φιλελλήνων που εκδηλώθηκε είτε με οικονομικές ενισχύσεις είτε με στήριξη ηθική είτε με προσωπική συμμετοχή στον αγώνα και θυσία της ζωής τους. Ήταν άνθρωποι που εμπνέονταν από την αρχαία Ελλάδα, την οποία εξιδανίκευαν στα πλαίσια του κινήματος του ρομαντισμού, ενώ άλλοι ενθουσιάζονταν από τον πολιτικό φιλελευθερισμό και μάχονταν αντιδρώντας στις καταπιεστικές μεθόδους της Ιεράς Συμμαχίας. Ήταν επίσης εκείνοι που ένιωθαν να τους βαραίνει το θρησκευτικό καθήκον του ομόθρησκου χριστιανού, αλλά και το διάχυτο πνεύμα των δημοκρατικών αρχών της Γαλλικής Επανάστασης. Πολλοί επηρεάζονταν από τα κείμενα των περιηγητών της εποχής, που απεικόνιζαν με μελανά χρώματα την ζωή των υπόδουλων Ελλήνων. Φυσικά υπήρχαν και κάποιοι «φιλέλληνες» που υπέκρυπταν δόλο και ενεργούσαν με πολιτικές ή ατομικές επιδιώξεις και φιλοδοξίες.
Ο Φιλελληνισμός διαμορφώθηκε σε ισχυρό κοινωνικό ρεύμα και δύναμη στην Ευρώπη. Ισοπέδωσε αντιθέσεις και ένωσε εχθρικά κόμματα εμπνέοντας κοινό ενθουσιασμό. Μεταμορφώθηκε σε κάποια μορφή θρησκευτικού κινήματος, γκρεμίζοντας τους μεσότοιχους των κοινωνικών τάξεων : με τους αριστοκράτες πήγαν οι πληβείοι χέρι με χέρι (ως προς την στήριξη των καταπιεζομένων Ελλήνων), οι ριζοσπάστες ενώθηκαν με τους συντηρητικούς, όπως και οι Γερμανοί σοφοί με τους Γάλλους νομιμόφρονες. Παντού ονειρεύονταν την ανάσταση της «αιματοβαμμένης ορφανής του ευρωπαϊκού πολιτισμού». Μάταιες αποδείχθηκαν οι απαγορεύσεις της αστυνομίας και των άλλων κυβερνητικών οργάνων. Αυτή η «Ελληνομανία» σύμφωνα με την αυστριακή αστυνομία, παρέσυρε ακόμη και τη στοχαστική φρόνηση μερικών γερόντων της πνευματικής ελίτ.
Στους καταγεγραμμένους επώνυμους και με δράση ευρωπαίους φιλέλληνες περιλαμβάνονται περίπου χίλια ονόματα με την εξής σειρά αριθμητικής συμμετοχής : Γερμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Άγγλοι, Ελβετοί, Ισπανοί, Ολλανδοί, Βέλγοι, Πολωνοί, Σουηδοί, Δανοί. Ας μην ξεχνάμε ότι ο πρώτος ηγέτης ξένης χώρας, ο οποίος αναγνώρισε την ανεξάρτητη Ελλάδα με συγκινητική επιστολή του στις 12/1/1822, ήταν ο Ζαν Πιερ Μπουαγιέ, ηγέτης της βασανισμένης Αϊτής, του πρώτου ανεξάρτητου κράτους μαύρων στον Νέο Κόσμο.
Στρατιωτικές φυσιογνωμίες που αυτόκλητα ήρθαν να υπηρετήσουν την ελληνική επανάσταση ήταν, μεταξύ πολλών άλλων, ο Γάλλος συνταγματάρχης Μαξίμ Ρεμπό, ο Βρετανός Τζορτζ Φίνλεϊ, ο οποίος συνόδευσε τον Λόρδο Μπάιρον στο Μεσολόγγι, ο εκ Σαρδηνίας Σαντόρε Σανταρόζα, που σκοτώθηκε στη μάχη της Σφακτηρίας («Την Ελλάδα την αγαπώ με έρωτα ως κάτι το ιερό») ο Βρετανός Φρανκ Χέιστινγκς, αξιωματικός του Ναυτικού, που ενίσχυσε με χρήματα την επανάσταση και συμμετείχε στις πολεμικές επιχειρήσεις, ο Γάλλος διοικητής του τακτικού ελληνικού στρατού Κάρολος Φαβιέρος, ο Αμερικανός στρατιωτικός γιατρός Σάμουελ Χάου, κ.ά.
Αλλά κυρίως πρέπει να σταθούμε στη δραστηριότητα των καλλιτεχνικών και λογοτεχνικών κύκλων της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής, βασικοί εκπρόσωποι των οποίων θα τεθούν επικεφαλής του φιλελληνικού προσκλητηρίου και θα διαμορφώσουν την κοινή γνώμη των λαών τους : εκδίδουν ημερολόγια και χαρακτικά, παρτιτούρες με φιλελληνικά τραγούδια, χάρτες γεωγραφικούς με προσδιορισμούς της ελληνικής χώρας, ανεβάζουν θεατρικές παραστάσεις με ελληνικά θέματα, διοργανώνουν συναυλίες, χορούς και φιλανθρωπικές αγορές «υπέρ των μαχόμενων Ελλήνων». Συγκλονιστικές, ιστορικές στιγμές της Επανάστασης αποδίδονται με γνώση και τέχνη από τους ζωγράφους της εποχής, όπως τον γνωστό σε όλους μας Ντελακρουά του οποίου τους πίνακες γνωρίζουμε όλοι (Σφαγή της Χίου, Η Ελλάδα ξεψυχάει πάνω από τα ερείπια του Μεσολογγίου, κ.ά.). Τις προσωπογραφίες των αγωνιστών τις γνωρίζουμε από τους πίνακες του Γερμανού Καρλ Κρατζάιζεν και τον Δανό Άνταμ Φρίντ. Ο Πίτερ φον Χες ζωγράφισε τον Μιαούλη και την Μπουμπουλίνα. Ο Αμπρουάζ Λουί Γκαρνερέ μας δίνει την εικόνα της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου, ενώ ο Λουδοβίκος Λιπαρίν τον θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη και του Παλαιών Πατρών Γερμανού να υψώνει το λάβαρο της επανάστασης. Ο Εντ. Ντόντγουελ μας αποδίδει εικόνες της τότε καθημερινότητας, ενώ ο Εμίλ ντε Λανσάκ τον καταπληκτικό πίνακα «Η αυτοθυσία» εμπνευσμένο από την πτώση του Μεσολογγίου, και πολλοί άλλοι.
Τέλος δεν μπορούμε να παρακάμψουμε τη μνεία όχι μόνο κορυφαίων φυσιογνωμιών αλλά και απλών στιχουργών από τον χώρο της λογοτεχνικής παραγωγής και φιλολογίας, οι οποίοι με τα έργα τους ξεσήκωναν τις ψυχές των λαών τους και ξυπνούσαν το ενδιαφέρον για την αγωνιζόμενη Ελλάδα : τον πασίγνωστο Λόρδο Μπάιρον, τον διαπρεπή συγγραφέα και πολιτικό Σατομπριάν με το «Οδοιπορικό» του, τον φιλόλογο Κλοντ Φοριέλ, που δημοσίευσε την πρώτη μας συλλογή Δημοτικών Τραγουδιών, τον Αλέξανδρο Δουμά, πατέρα, με τον διθύραμβο «Κανάρης», τον Βίκτορα Ουγκώ με την ποιητική συλλογή «Τα Ανατολικά», τον Λουδοβίκο Α’ της Βαυαρίας με τα 32 φιλελληνικά ποιήματά του, τον Γερμανό Φρ. Σίλερ και τον Άγγλο Πέρσι Σέλεϊ, αμφότεροι σπουδαίοι ποιητές. Ακόμη τον Γιόχαν Γιάκομπ Μάγιερ, δημοσιογράφο και τυπογράφο, Ελβετό στην καταγωγή που εξέδιδε στο Μεσολόγγι της πρώτη έντυπη εφημερίδα του αγώνα, Ελληνικά Χρονικά, και πολλούς άλλους άγνωστους, περιστασιακούς και ανώνυμους στιχουργούς που εμπνέονται από το έπος του ’21.
Να γιατί μίλησα για καθολικότητα. Να γιατί πρόκειται για συναρπαστικό κίνημα ιδεών, σύνθετο, ξεχωριστό, ανεπανάληπτο. Το μοναδικό αυτό φαινόμενο οφείλεται στο γεγονός ότι ο αγώνας της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας δεν ήταν ένα συνηθισμένο πολιτικό συμβάν, όπως τα απελευθερωτικά κινήματα άλλων λαών. Αποτελούσε σύμβολο υπέρτατων ηθικών και πνευματικών αξιών και οι ευρωπαϊκοί λαοί βίωναν την ιδεολογική συγγένεια και την πολιτιστική ταύτιση με την Ελλάδα.
Σήμερα καλούμεθα όλοι να παραμερίσουμε τις επιμέρους αντιθέσεις μας και με σεβασμό πάντα στη διαφορετική άποψη να συντονίσουμε τις εθνικές προσπάθειες στη χώρα αυτή που έχει ανάγκη όλους και όλες.
Λευτέρης Λαζαρίδης.
Σημείωση: Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου, Ευγένιος Ντελακρουά)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου