Του κοριτσιού τα μάτια / Αλεξανδρής Γεώργιος

 

Το λιόγερμα κόκκινο βαθύ,

τριαντάφυλλα και λεμονανθοί στο μπαλκόνι.

Χάρη και ομορφιά  στη γειτονιά,

βλέμματα οι δρόμοι και στεναγμοί οι γωνιές.

Ήταν το κορίτσι με του δειλινού τα μάτια.

                 

Στη γλάστρα δίπλα γιασεμί,

γιορτάνι ο δυόσμος στο λαιμό της.

Έπλεκε καρδιές ,κένταγε  τα χείλη

και σμίλευε καημούς και πάθια.

Ήταν το κορίτσι με τα φωτεινά τα μάτια.

                    

Έσκυβε και σκόρπιζε ανθούς της νιότης,

πεθυμιές κρυφές,πείσματα και γινάτια.

Το στήθος της φτερούγιζε περιστέρι

κι άνοιγαν οι ουρανοί τα πλάτια.

Ήταν το κορίτσι με τα γλαρά τα μάτια.

Και από απέναντι καρτέρι,

σκιρτήματα καρδιάς και  βαθιές ανασαιμιές.

Να 'ταν το μπαλκόνι αλάνα,

μονοπάτια της χαράς και της λαχτάρας.

Ήταν το κορίτσι με τα παράξενα τα μάτια.

Και η νύχτα της ψυχής το κρυφοδρόμι,

σεργιάνι φεγγαρόλουστο και νυχτέρι.

Στο παραθύρι της του έρωτα η όψη,

της ευτυχίας λάμπρισμα και κάλεσμα  ζωής.

Ήταν το κορίτσι με τα λατρεμένα μάτια.

ΓΡΑΜΜΑΤΟΚΥΦΩΝΕΣ / Σταυραετός / Β.Α

 

 
Οι βάταλοι εγγενείς
απασχολημένοι στην καθ' ημέραν
θωπεία των ιαμβοφάγων
φενακίζουν εαυτούς και αλλήλους
ως καλλίες και αβέλτεροι κοροπλάθοι.
Γαλεροί γραμματοκύφωνες
προσκυνούν της τυχαιότητας
(τις από διάκενου κοινού έμισθες βαυκίδες)
και τις εταιριζόμενες ακόμα γαιραρές
της ποντισμένης στασιμότητας
λαμβάνοντας το σιτηρέσιο
του γαυλού και της αστράβης
ή στους αυχμούς τα άλφιτα
υπό τον οφθαλμό της όποιας άρχουσας  -κρατίας
που καταπίνει βήσσες και ειθύφαλλους
με κιχλισμούς και εδώδιμα αποικιακά διαλείμματα.
Επικωπόντας
οι αγελλαίοι πρυτάνεις του συμβιβασμού
προσδοκούν τους θαλλούς
της μεγάλης εξαπάτησης
χιτονοφορώντας τα Δηιάνειρα Νεσσουργικά.
Χθαμαλότητες άνευ σκοπού
και άνευ στόχου τους περιτριγυρίζουν
στην πλαστώς αμφίδρομη
του κέντρου σφαιρικότητα.
Η ιλαρότητα και τα αμφισήμεια καταπτωτικά
τρυμαλίζουν τις εναπομείνασες 
ισχνές φωταύγιες.
Ο εγγεγραμένος Σίσσυφος συνεχίζει το ταξίδι.
                                                            
                                                          Β.Α                                                                    

ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΓΕΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ «ΣΕΒΝΤΙΚΙΟΪ, το λεβέντικο χωριό της Σμύρνης»

 

Μαρτυρία του πρόσφυγα Νέστορα Κατζόλα, με πρόσθετα ιστορικά στοιχεία.

Μέρος 1ο

Γεννήθηκα στις 18 Φεβρουαρίου 1911 στο χωριό Αζιζιέ της Σμύρνης, στη γη της Ιωνίας της Μικρά Ασίας. Ο πατέρας μου, ο Νικόλαος Κατζόλας, γεννήθηκε στο χωριό Ντεβελίκιον της Σμύρνης. Η μητέρα μου Γεωργία, το γένος Καραπιπέρη, γεννήθηκε στο Σεβντίκιοϊ, χωριό της Σμύρνης, που απέχει από αυτήν 13 χιλιόμετρα, Νότια – Νοτιοδυτικά. Διοικητικά ανήκε στην Κάζα της Σμύρνης και εκκλησιαστικά στη Μητρόπολή της.  Οι γονείς μου παντρεύτηκαν με προξενιό πολύ νέοι, είκοσι ετών ο πατέρας και δεκαέξι ετών η μητέρα. Στο Ντεβελίκιον γεννήθηκαν τα δύο μεγαλύτερα αδέλφια μου, ο Κυριάκος και ο Θεοδόσιος, ενώ στο Σεβντίκιοϊ γεννήθηκε ο Δημήτριος.

Το χωριό Σεβντίκιοϊ συνδεόταν με τη Σμύρνη με αμαξιτό δρόμο μέχρι την Έφεσσο, και σιδηροδρομικώς μέσω της γραμμής Σμύρνης – Αϊδινίου με διακλάδωση στον σταθμό του Καζαμίρ. Η διάρκεια της διαδρομής ήταν 40 λεπτά. Ήταν χτισμένο σε υψόμετρο περίπου 180 μέτρων στις πλαγιές του όρους Κιζίλ Νταγ. Η εύφορη πεδιάδα του εκτεινόταν προς τον Νότο. Τα νερά του Μέλητα ποταμού διέσχιζαν τον κάμπο.

Όταν ο πατέρας μου διορίστηκε ως τροχοπεδητής στον σταθμό του Καζαμίρ, αναγκαστικά, μετακομίσαμε  στο Σεβντίκιοϊ. Τη διακλάδωση της γραμμής για τον σταθμό του Καζαμίρ την είχε χρηματοδοτήσει ο Αναστάσιος Φωτιάδης, μέλος πλούσιας οικογενείας. Ο ίδιος επίσης ανακαίνισε και επέκτεινε, το 1864, τον Ιερό Ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που προϋπήρχε από το 1796. Το Σεβντίκιοϊ παλιότερα κατοικείτο κυρίως από Τούρκους, όπως φαίνεται από τα ερείπια παλαιού τεμένους και μιναρέ στο χωριό, και από λίγους Λεβαντίνους. Από τον 18ο αιώνα άρχισε σταδιακά ο εξελληνισμός του. Έλληνες έποικοι από την Στερεά Ελλάδα κατοίκησαν σ’ αυτόν τον χώρο. Φημίζονταν για τον αγέρωχο χαρακτήρα τους και τη γενναιότητά τους, γι’ αυτό το χαρακτήριζαν ως «το λεβέντικο χωριό» της Σμύρνης. Η ετυμολογία της λέξεως ΣΕΒΝΤΙΚΙΟΪ απασχόλησε τους Μικρασιάτες λογίους. Η λέξη αποτελείται από τα τουρκικά συνθετικά «σεβντί», που σημαίνει αγάπη, έρωτας, εξ’ ου ο σεβντάς, και «κιοϊ» που σημαίνει χωριό. Άρα μεταφράζεται ως «Χωριό του έρωτα». Οι λόγιοι της Σμύρνης του δίνουν το ελληνικό όνομα Ϊμέριον» ή «Ερασίνον», διότι Ίμερος σημαίνει έρωτας, πόνος, πόνος καρδιάς, σεβντάς, ενώ Ερασίνον σημαίνει ερασμιότης, έρως, ερωτική αγάπη, πάθος, εξ ου και εραστής.

Η ζωή της οικογένειάς μου ήταν ευτυχισμένη, όπως μου έλεγε η μητέρα μου. «Είχαμε όλα τα καλά του Θεού, παιδί μου». Το σπίτι μεγάλο, προίκα από τον πατέρα μου, μέσα σε μια έκταση δύο στρεμμάτων, με τέσσερα δωμάτια, κουζίνα, αποθήκες, στάβλο για τα ζώα, κήπο με οπωροφόρα δέντρα, άνθη, λαχανικά, περιστερώνες, κοτέτσια και ένα πηγάδι στο μέσον του κήπου. Παραμυθένια η ζωή μας για τέσσερα χρόνια. Τα μεγάλα αδέλφια μου πήγαν Νηπιαγωγείο και Δημοτικό στο εξατάξιο Αρρεναγωγείο, που βρισκόταν στον αυλόγυρο του Ναού του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.

    ΑΖΙΖΙΕ, το όμορφο χωριό της Σμύρνης

Έπειτα όμως ήρθε η μετάθεση του πατέρα σε άλλον μεγάλο σιδηροδρομικό κόμβο της ίδιας γραμμής, στον σταθμό του χωριού Αζιζιέ, νότια της Σμύρνης, στον νομό Αϊδινίου. Εγκατασταθήκαμε σε ένα ωραίο σπίτι της Αγγλικής Εταιρείας Σιδηροδρόμων. Στο χωριό κατοικούσαν καλοί και απλοϊκοί άνθρωποι. Σύντομα οι γονείς και τα αδέλφια μου απέκτησαν γνωριμίες. Τα παιδιά συνέχισαν το σχολείο. Το 1911, στο Αζιζιέ, γεννήθηκα εγώ, ο Νέστωρ, ο πρώτος Αζιζιώτης, και το 1915, μετά από τέσσερα χρόνια, ο δεύτερος Αζιζιώτης, ο Κωνσταντίνος. Το χωριό παλιά ήταν ακατοίκητο, έμεναν μόνο οι υπάλληλοι του Σταθμού της Τουρκικής Αστυνομίας. Οι Τούρκοι απέφυγαν να το κατοικήσουν για να μην βλέπουν τα τρένα που πηγαινοέρχονταν, τα «Σεητάν Αραμπά», όπως τα έλεγαν, δηλαδή τα «Κάρα του Διαβόλου». Το Αζιζιέ κατοικήθηκε πρώτη φορά από Έλληνες νησιώτες της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, κυρίως από Δωδεκανήσιους και Κρητικούς. Το χωριό ήταν πολύ όμορφο, χτισμένο πάνω σε ένα λόφο. Κάτω απλωνόταν η εύφορη πεδιάδα του, που την πότιζε ο παραπόταμος του Μέλητα, ο Ψευδομέλης ή Ποτάμα. Οι κάτοικοι καλλιεργούσαν χιλιάδες στρέμματα με αμπέλια, καπνά, οπωροφόρα δέντρα, σιτηρά, αλλά κυρίως συκιές. Τα σύκα ήταν το δεύτερο κύριο εξαγώγιμο προϊόν της Σμύρνης. Μάλιστα η γνωστή ποικιλία Ficus Catica εθεωρείτο η καλύτερη παγκοσμίως. Τα βαγόνια των αμαξοστοιχιών μετέφεραν φρέσκα και ξερά σύκα από το Αζιζιέ στην Σμύρνη όπου συσκευάζονταν και εξάγονταν στην Ευρώπη, κυρίως στην Αγγλία και στην Αμερική. Το τρίτο σημαντικό προϊόν της περιοχής ήταν τα καπνά, εγχώρια και αρωματικά, που εξάγονταν στην Ευρώπη, στην Αίγυπτο και στην Αμερική. Το μονοπώλιο των καπνών το είχε μια μεγάλη γαλλική εταιρεία.

Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα είχε αρχίσει ο μεγάλος ανταγωνισμός των Ευρωπαίων στην οικονομία της Τουρκίας προς όφελός τους. Ξένες τράπεζες εγκαταστάθηκαν στη Σμύρνη, Γαλλική, Ιταλική και Αγγλική.  Ένα άλλο πολύ σημαντικό προϊόν του Αζιζιέ ήταν το ορυκτό σμύρις, υλικό βαρύ, ανθεκτικό που περιείχε κυρίως κορούνδιο, μαγνήτη, μαρμαρύγια, κρυστάλλους αλουμίνας και άλλα συστατικά. Το μεταλλωρυχείο έδινε το υλικό του για την παρασκευή μαντεμιού, χυτοσίδηρου, απ’ όπου κατασκευάζονταν διάφορα σκεύη και ανήκε σε αγγλική εταιρεία. Ο κ. Βόκερ και ο κ. Άποτ ήταν Άγγλοι μέτοχοι των μεταλλείων. Αυτοί είχαν αγοράσει από το τουρκικό δημόσιο δύο τεράστιες εκτάσεις και είχαν κατασκευάσει σπίτια «παλάτια», με βοηθητικούς χώρους, οικήματα για τους εργάτες, για τους φύλακες, στάβλους για τα ζώα, κ.τ.λ. Το καλοκαίρι παραθέριζαν εκεί με τις οικογένειές τους. Το ορυχείο απείχε 2-3 χιλιόμετρα από το χωριό. Το ορυκτό μεταφερόταν  στον Σταθμό με γαϊδουράκια που είχαν κρεμασμένα σιδερένια κοφίνια.  Στον Σταθμό, σε ειδικό χώρο, γινόταν η διαλογή του υλικού κι από κει μεταφερόταν με τα τρένα στη Σμύρνη, από όπου το φόρτωναν στα πλοία για την Ευρώπη.  
   (Συνεχίζεται)  

Ερωτοκαημοί / Παπασταθόπουλος Γεώργιος

                 

 

                             Μυρίζει στην αυλή σου γιασεμί, 

                             στο πλάι του και συ, το μπουγαρίνι, 

                             το γέλιο σου κελαριστό σαν κρήνη, 

                             και πάνω το φεγγάρι τ’ ασημί, 

 

                             γι αυτή του παραδείσου την οσμή 

                             σα μαγεμένο από τη σαγήνη, 

                             κατέβηκε στης νύχτας τη γαλήνη 

                             και λούζει το δικό σου το κορμί! 

 

                             Αντάμα με το φως των αστεριών του, 

                             το σώμα σου ρουφά το μελιχρόν του, 

                             τ’ αγνό του φως και λάμπεις στη στιγμή, 

 

                             τόσο γλυκιά σαν επί γης αστέρι, 

                             σαν πνεύματος αγίου περιστέρι 

                             κι εμένα πνίγουν ερωτοκαημοί! 

Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε / Θεοχάρη - Χριστοφόρου Ιωάννα

Ιχνηλάτη των ονείρων
σκύψε,
το αυτί σου
με αρχέγονο μυστικό να χαϊδέψω.
Καλοκαίρια το φιλντισένιο δέρμα
θα στεγνώσουν
και βροχές ξανά τη σκέψη
θα ποτίσουν.
Ποιος τάχα το γνωρίζει
ποια εποχή θα ανθίσει η ψυχή
και πότε σαν μήλο της Εδέμ
θα σε κόψει για να σε γευτεί
ένας μεγάλος Θάνατος.
Δική σου δεν θα ναι για πάντα
η άνοιξη.

Η υπεροψία και σκληρότητα ενός έρωτα / Κεστρινού Γεωργιάννα

Αν θυμάμαι αυτά που σήμαιναν
λυπητερά
δεν είναι καθώς το θέλησα
το τελευταίο σου γράμμα.
Το πρωί εκείνο, πέρα τις οκτώ, για
εκείνα που ερχόντουσαν, μια
αγάπη –που με τυραννεί και με σκοτώνει–
ήρθε δεμένη
σαν καμπάνα και πριν καλά
το φως γεμίσει έφερε
σκοτάδι.
Ποιήματα και πεζά δεν αρκούν.
Πονά… Κι εκείνος ο μεταλλικός
ήχος ήταν σαν αμοιβή.
Που να ‘χω αφήσει τα λόγια μου;
Φραγμός σε μια παράσταση.
Αγάπη σιωπηλή για πού να
θρυμματίζουνε του ύπνου
τα όνειρα μου;
Κάθε στιγμή με τρανεύει.
Φωτιά φτηνής ζωής.
Για κείνο που έρχεται
κι η σκέψη μου λησμονεί.

Πυρπόληση / Παπασταθόπουλος Γεώργιος

                    

 

                             Ξάπλωσα με την πλάτη στο ντιβάνι,  

                             έβαλα τις παλάμες στον αυχένα,  

                             κοίταζα δίχως βλέμμα το ταβάνι  

                             και όπως πάντα πρόσμενα εσένα,  

 

                             πάλι κι απόψε να ρθεις για σεργιάνι,  

                             στις σκέψεις να μού φέρεις ένα-ένα  

                             ψεύτικων «Σ’ αγαπώ» το καραβάνι  

                             στα μέτρα σου κομμένα και ραμμένα!  

 

                             Κάθε βραδιά σ’ έχω εδώ κοντά μου,  

                             να με κρατάς μέχρι τη χαραυγή,  

                             άγρυπνο μες στης σκέψης τον οντά μου  

 

                             και το πρωί αφήνω μια κραυγή  

                             και πάνω στα σεντόνια μου αρνούμαι,  

                             να σβήσω τη φωτιά, που πυρπολούμαι!  

ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ / (Προτείνει η Βασιλική Κοκκίνου)

Η ίδρυση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης ήταν ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο που εμπνεύστηκαν ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Δεν οραματίστηκαν μόνο την απελευθέρωση της Μικράς Ασίας, αλλά και τον εκπολιτισμό και την πνευματική και διοικητική άνθισή της, με επίκεντρο το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης.

Αλλά ας πούμε λίγα λόγια για τον σπουδαίο επιστήμονα  Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Ήταν Έλληνας της διασποράς και γόνος μεγάλης ελληνικής οικογένειας από το Μποσνοχώρι ή Βύσσα, προάστιο της Αδριανούπολης. Γεννήθηκε στο Βερολίνο στις 13 Σεπτεμβρίου 1873. Δέχθηκε ελληνοχριστιανική παιδεία και μητρική του γλώσσα ήταν η ελληνική. Παρότι στην αρχή σπούδασε πολιτικός μηχανικός στη  Στρατιωτική Σχολή του Βελγίου στις Βρυξέλλες, κατάλαβε ότι ήταν κάτι που δεν τον ικανοποιούσε κι έτσι συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν που θεωρείτο ως το υψιπύργιον των Μαθηματικών. Με την διδακτορική εργασία του το 1904 για τις Ασυνεχείς λύσεις του Λογισμού των Μεταβολών, αναγορεύτηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας και των Μαθηματικών. Εν συνεχεία διορίστηκε τακτικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αννόβερου, και χάρη στις μελέτες και στα επιτεύγματά του στο χώρο της Φυσικής, ανέλαβε τη θέση του Τακτικού Καθηγητή σε Πολυτεχνείο της Πολωνίας. Ακολούθησε ο διορισμός του στο Πανεπιστήμιο του Μπρέσλαου, όπου διαδέχτηκε  στην πρώτη έδρα της Μαθηματικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν τον διάσημο Καθηγητή Φέλιξ Κλάιν, ένα από τα σπουδαιότερα μαθηματικά πνεύματα της εποχής, τον Δία των Μαθηματικών, όπως τον αποκαλούσαν. Ο Καραθεοδωρή, με το βιβλίο του Θεωρία των Συναρτήσεων, που εξέδωσε το 1918, είχε κερδίσει την παγκόσμια αποδοχή και τον έπαινο, κι έτσι το ίδιο έτος εκλέχτηκε Τακτικός Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και το επόμενο έτος, στις 3 Ιουλίου 1919, ανακηρύχθηκε Μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

Παρ’ όλο που ο Καραθεοδωρή ήταν ολόψυχα δοσμένος στα μαθηματικά, η μακροχρόνια ενασχόληση της οικογένειάς του με την πολιτική και τη διπλωματία δεν του επέτρεπε να αδιαφορεί για τα κοινά. Η οικογενειακή αυτή παράδοση, το αναγνωρισμένο επιστημονικό κύρος, η φιλοπατρία, καθώς και τα αποδεδειγμένα διοικητικά προσόντα του Καραθεοδωρή, οδήγησαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο να τον καλέσει τον Σεπτέμβριο του 1919 στο Παρίσι από το Βερολίνο. Εκεί ο σπουδαίος επιστήμονας του παρουσίασε κάποιες απόψεις του για την ίδρυση ενός δεύτερου πανεπιστημίου στην Ελλάδα και του υπέβαλε σχετικό γραπτό υπόμνημα. Ο Βενιζέλος αποφάσισε έδρα αυτού του δεύτερου πανεπιστημίου να είναι η Σμύρνη, η οποία από τον Μάιο του 1919 είχε ήδη απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό. Έτσι τον Ιούλιο του 1920, η Ελληνική Κυβέρνηση καλεί επίσημα με επιστολή της τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή να αναλάβει την έδρα του Τακτικού Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ταυτόχρονα να οργανώσει το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. Το σχέδιο της λειτουργίας του το συντάσσει ο Καραθεοδωρή κατά το πρότυπο των Αγγλοσαξονικών Πνευματικών Ιδρυμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν Θεωρητικές και Εφηρμοσμένες Επιστήμες. Επίσημη γλώσσα ορίζεται η ελληνική. Έμβλημά του έχει τη φράση «Φως εξ Ανατολών», επειδή ο κορυφαίος Καθηγητής επιθυμεί να περάσει σε όλους το μήνυμα ότι «η Ελλάδα δεν πηγαίνει στη Μικρά Ασία για να κατακτήσει και να δυναστεύσει ξένους λαούς, αλλά για να μεταδώσει σε αυτήν τον ανώτερο πολιτισμό της».

Επίσημα η οργάνωση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης ανατέθηκε στον Καραθεοδωρή από τον ύπατο αρμοστή της Ελλάδας Αριστείδη Στεργιάδη. Προτεραιότητα του σπουδαίου επιστήμονα ήταν να εφοδιάσει το Πανεπιστήμιο με τα απαραίτητα όργανα και το ειδικό υλικό που απαιτείται. Συμπαραστάτη του στην επιλογή και την προμήθεια όλων αυτών είχε τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Γεώργιο Ιωακείμογλου. Ο Καραθεοδωρή φρόντισε ακόμη και για την επίπλωση του  πανεπιστημίου.

Σύμφωνα με το διάταγμα της Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης, το Πανεπιστήμιο θα περιλάμβανε : 1) Σχολή γεωπονική και φυσικών επιστημών, με σκοπό την εκπαίδευση πολιτικών μηχανικών, μηχανολόγων, αρχιτεκτόνων, ηλεκτρολόγων, χημικών, γεωλόγων, βοτανολόγων, ζωολόγων κ.ά. 2) Σχολή ανατολικών γλωσσών και ανατολικού πολιτισμού, από όπου θα αποφοιτούσαν δάσκαλοι για τα ανώτερα εκπαιδευτήρια. Στη σχολή θα διδάσκονταν η τουρκική, η αραβική, η περσική, η αρμενική καθώς και η αρχαία και νεότερη εβραϊκή γλώσσα. 3) Σχολή δημοσίων υπαλλήλων. 4) Σχολή Εμπορική. 5) Σχολή χωροσταθμών και εργοδηγών, όπου θα φοιτούσαν επιστάτες τεχνικών έργων. 6) Ανώτερο μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο, για τη μόρφωση μουφτήδων και ιεροδικαστών. 7) Ινστιτούτο υγιεινής. 8) Δημόσια βιβλιοθήκη.

Ο Καραθεοδωρή θεωρούσε τη βιβλιοθήκη ως σπονδυλική στήλη του Πανεπιστημίου. Φιλοδοξούσε να την εμπλουτίσει τόσο, ώστε να είναι μοναδική στην Ανατολή. Σ’ αυτό τον βοήθησε ο Άουσερερ, ο οποίος ήταν για 12 χρόνια υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Βερολίνου που επιπλέον ήξερε τουρκικά. Ο Άουσερερ πέτυχε την αγορά σπουδαίων συγγραμμάτων που στάλθηκαν στη Σμύρνη συσκευασμένα σε 36 μεγάλα κιβώτια. Αργότερα σ’ αυτά προστέθηκαν πολλά σπάνια και δυσεύρετα βιβλία σχετικά με τη Μικρά Ασία. Τα είχαν συγκεντρώσει οι Αυστριακοί αρχαιολόγοι, οι οποίοι διενεργούσαν ανασκαφές στην περιοχή της Εφέσου και της Σμύρνης κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η επιλογή του καθηγητικού προσωπικού έγινε από τον ύπατο αρμοστή Στεργιάδη, με βάση τα πρόσωπα που υπέδειξε ως κατάλληλα ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.

Για τη στέγαση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης χρησιμοποιήθηκε ένα μεγάλο και ευρύχωρο κτήριο στον λόφο του Μαχρή Μπαμπά. Το κτήριο ήταν μισοτελειωμένο όταν απελευθερώθηκε η Σμύρνη. Προοριζόταν να στεγάσει δημόσια βιβλιοθήκη και ανώτερη τουρκική σχολή. Αμέσως η Ύπατη Αρμοστεία ασχολήθηκε με τη διαμόρφωση και την αποπεράτωση του κτηρίου, που θα περιλάμβανε 70 ευρύχωρες αίθουσες, αμφιθέατρο 320 θέσεων και μεγάλο περίβολο. Οι εργασίες αποπερατώθηκαν τον Οκτώβριο του 1921. Από τον Αύγουστο έως και τον Οκτώβριο του 1921, ο Καραθεοδωρή πήγε στη Γερμανία για να μεριμνήσει για θέματα του Πανεπιστημίου. Επέστρεψε στη Σμύρνη στις 12 Οκτωβρίου. Από τότε παρέμεινε εκεί μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εργάστηκε με πίστη και ενθουσιασμό για την οργάνωση του Πανεπιστημίου, το οποίο δεν ήταν γραφτό να λειτουργήσει. Ο μοιραίος Αύγουστος του 1922 έφτασε με όλα τα τραγικά επακόλουθά του για τον Ελληνισμό και κυρίως για τον μικρασιατικό Ελληνισμό. Ο Καραθεοδωρή έμεινε εκεί μέχρι την τελευταία ημέρα. Έφυγε με το τελευταίο ελληνικό πλοίο από τη Σμύρνη και μόνο αφού πρώτα κατάφερε να φορτωθούν για την Αθήνα όλα τα βιβλία και ένα μέρος από τα όργανα του Πανεπιστημίου, που με τόση φροντίδα είχε συλλέξει. Ο Καραθεοδωρή ήταν αυτός που κλείδωσε την κεντρική πόρτα του Πανεπιστημίου της Σμύρνης. Οι λυγμοί του συνόδευαν το γύρισμα στην κλειδαριά του μεγάλου κλειδιού της πόρτας. Το κλειδί αυτό το παρέδωσε αργότερα συμβολικά στον Νικόλαο Πλαστήρα. Γράφει ο τότε πρόξενος  της Αμερικής στη Σμύρνη, Τζορτζ  Χόρτον, στο βιβλίο του «Αναφορικά με την Τουρκία» : «Ένας από τους τελευταίους Έλληνες που είδα στους δρόμους της Σμύρνης πριν από την είσοδο των Τούρκων ήταν ο καθηγητής Καραθεοδωρή, πρύτανις του καταδικασμένου εν τη γενέσει του Πανεπιστημίου. Όταν αναχώρησε ο Καραθεοδωρή από τη Σμύρνη, ήταν σαν να έφευγε από τη Μικρά Ασία η ενσάρκωση της ελληνικής ευφυΐας, της τέχνης και του πολιτισμού». Ενώ ο δημοσιογράφος Θεοδόσιος Δανιηλήδης, ο άνθρωπος που τον έσωσε την τελευταία στιγμή από τον θάνατο, γράφει στο προσωπικό του ημερολόγιο : «Ήμουν έτοιμος να αποπλεύσω με μια κατάμεστη βάρκα, όταν είδα στην προκυμαία τον Καθηγητή. Του έκανα νόημα να έρθει, αλλά αυτός προσπαθούσε να παρηγορήσει μια γριούλα. Σχεδόν σηκωτό τον πήγα στη βάρκα. Μέχρι να φτάσουμε στο «Νάξος», είχε στραμμένη την κεφαλή προς τη μεριά της Σμύρνης που καιγόταν. Ήταν αμίλητος και δακρυσμένος…»

Τα πολύτιμα βιβλία, τα όργανα φυσικής και χημείας του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, καθώς και το αρχείο του (έγγραφα, επιστολές, λογαριασμοί τραπεζών, προσφορές, αποδείξεις κ.τ.λ.) παραδόθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή στον καθηγητή Δημήτριο Χόνδρο. Σήμερα όλα αυτά φυλάσσονται στο Μουσείο «Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας» του Πανεπιστημίου Αθηνών (Σόλωνος 104).  


(Πηγή : Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή – Ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, της Δέσποινας Τραυλού, οικονομολόγου – εκδότριας.)

(Εικόνα: Πανεπιστήμιο Σμύρνης - Ιστότοπος "Κωνσταντινούπολη")

Για τη μητέρα πατρίδα / Προδρόμου ΝΙκόλας

 

Και τώρα τι κατάλαβες που από το άγγιγμα του λερωμένο σου χεριού,

νεκροταφεία ανθίζουν και θάνατοι γεννιούνται;

Παιδιά σφαγμένα άφησαν την τελευταία τους κηλίδα σε άγνωστη οδό,

σε τόπο που βρωμάει από τα χνώτα σου.

Εκείνο το καλοκαίρι κόχλαζε η γη από θυμό και η φύση εξοργίστηκε,

μα εσύ προσκόλλησες στο εθνικό σου χρέος.

Εις έναν φασισμό πιστεύεις και με τα τρία δάχτυλα συγχώρεση ζητάς,

νομίζοντας πως η νηστεία σου είναι αρκετή.

Το χρέος σου ξεπλήρωσες, τα χέρια σου τα μάτωσες, ώρα να κοιμηθείς.

Ζήτω η Πατρίδα, Ζήτω το Έθνος.

Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε / Θεοχάρη - Χριστοφόρου Ιωάννα

Ιχνηλάτη των ονείρων
σκύψε,
το αυτί σου
με αρχέγονο μυστικό να χαϊδέψω.
Καλοκαίρια το φιλντισένιο δέρμα
θα στεγνώσουν
και βροχές ξανά τη σκέψη
θα ποτίσουν.
Ποιος τάχα το γνωρίζει
ποια εποχή θα ανθίσει η ψυχή
και πότε σαν μήλο της Εδέμ
θα σε κόψει για να σε γευτεί
ένας μεγάλος Θάνατος.
Δική σου δεν θα ναι για πάντα
η άνοιξη.