ΣΜΥΡΝΗ – ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΟΙ

 Γράφει ο Βασίλης Τσακίρογλου

 

Τον Σεπτέμβρη του 1922, με το σπάσιμο του μετώπου στον Σαγγάριο και την άτακτη υποχώρηση, η επέλαση του Κεμάλ επιστεγάστηκε με την καταστροφή της Σμύρνης. Ήταν μια τραγωδία που κόστισε εκατοντάδες χιλιάδες ζωές κι έριξε στην αποδυναμωμένη χώρα μας το βάρος ενός και παραπάνω εκατομμυρίου προσφύγων. Οι συνέπειές της ταλάνισαν την Ελλάδα με ένα κύμα αντεκδικήσεων που γκρέμισε τη μοναρχία και στήθηκαν στον τοίχο κάποιοι από τους πρωταιτίους της συμφοράς.  

Η πυρπόληση πόλεων δεν είναι κάτι νέο. Η Ρώμη, το Λονδίνο, το Σικάγο, αποτελούν παραδείγματα πόλεων που ξαναγεννήθηκαν από τις στάχτες τους, ενώ οι θρύλοι γι αυτές τις φωτιές πέρασαν ως ένα βαθμό στην Ιστορία. Όμως η φρικιαστική  πυρκαγιά της Σμύρνης ήταν τραγική, όπως τραγικά ήταν και τα αποτελέσματά της.

Οι Έλληνες στην αρχή δεν μπορούσαν να φανταστούν, να πιστέψουν τι τους περίμενε. Όταν οι Ελληνικές αρχές εγκατέλειψαν τη Σμύρνη κι έφυγαν με τα καράβια που εστάλησαν γι’ αυτόν τον σκοπό, η πόλη ήταν ήσυχη λες και κρατούσε την αναπνοή της. Οι ειρηνικοί, αθώοι κάτοικοι ούτε που υποψιάζονταν τους σκοπούς των Τούρκων κι όταν άρχισε η πυρκαγιά όλοι πίστεψαν πως ήταν τυχαία.

Πολύ γρήγορα όμως δεν έμειναν περιθώρια για παρανοήσεις. Ό Τουρκικός όχλος με μπροστάρηδες τους Τσέτες λιντσάριζε, έκλεβε, βίαζε και πολλές φορές έσφαζε όποιο χριστιανό έβρισκε μπροστά του με πρώτο και καλύτερο σφαχτάρι τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο που μέχρι σήμερα κανείς δεν ξέρει τι απέγινε το βασανισμένο του κορμί μέσα στα χέρια-μαχαίρια των βασανιστών του.

Αλλά ακόμα πιο φριχτή από τις θηριωδίες ήταν η αδιαφορία των Συμμάχων μας που ο στόλος τους (είκοσι και πλέον πολεμικά πλοία) ήταν έξω από το λιμάνι της  Σμύρνης και που μόνο μία ομοβροντία των κανονιών τους θα αρκούσε να πει στον Κεμάλ να μην πειράξει την πόλη. Οι Αμερικάνοι έμεναν πεισματικά ουδέτεροι γιατί είχαν μόνο τα πετρέλαια της Ανατολής στο νου τους. Οι Άγγλοι ήταν υποστηριχτές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας για εκατό και παραπάνω χρόνια και δεν τολμούσαν να διακινδυνέψουν πόλεμο με μια  επαναστατημένη Τουρκία, ενώ οι Γάλλοι και οι Ιταλοί έσπευσαν να αναγνωρίσουν τους εθνικιστές Νεότουρκους πριν από τους Άγγλους για να έχουν τον πρώτο λόγο φιλίας με τον επερχόμενο με δικά τους όπλα Κεμάλ.
 
Χαρακτηριστικό δείγμα κυνικότητας των Γάλλων ήταν οι μουσικές που παιάνιζαν στα καταστρώματα των πλοίων τους για να μην ακούγονται μέχρις εκεί οι οιμωγές των βασανισμένων και ο Γάλλος ναύαρχος όταν πληροφορήθηκε τη δολοφονία του Χρυσόστομου σήκωσε τους ώμους και είπε: « Έπαθε αυτό που τον περίμενε».

Είναι αδύνατο να μην αναθεματίσει κανείς τη διαγωγή των συμμάχων μας το καλοκαίρι του 1922 . Ναύαρχοι και διπλωμάτες απαρνήθηκαν αυτά που είδαν τα μάτια τους στην τραγωδία της Σμύρνης. Έγκριτοι δημοσιογράφοι πείστηκαν πως έπρεπε να γράφουν ψέματα προς χάρη των συμφερόντων  των κυβερνήσεών τους. Έτσι που να αποδίδουν το ολοκαύτωμα και την καταστροφή της Σμύρνης στα θύματα και όχι στους πραγματικούς και ηθικούς αυτουργούς.

Το 1922 η Σμύρνη πέθανε. Η προσωπικότητά της ποδοπατήθηκε, το όνομά της σβήστηκε από όλους τους χάρτες του κόσμου και στη θέση της ξεφύτρωσε το Ιζμίρ, ένα μέρος άσημο που έλκει τη γοητεία του από τα ερείπια του παρελθόντος. Χωρίς να φωνάζει, το Ιζμίρ ελεεινολογεί το παρελθόν του και οι θρύλοι του δεν λένε τίποτα για τη φωτιά. Κανένας σήμερα στο Ιζμίρ δεν θέλει να μιλάει γι’ αυτή. Κι όσο για τους ταξιδιώτες, λίγοι ρωτάνε, γιατί λίγοι έχουν ακούσει.

Το Ιζμίρ ξεπήδησε από τις στάχτες της Σμύρνης με την επίσημη επιδοκιμασία των Συμμάχων, που πριν λίγο είχαν παρακολουθήσει την καταστροφή της πόλης μέσα στην επίσημη εκκωφαντική σιωπή τους. Υποδέχτηκαν την Τουρκία στην κοινοπραξία των πολιτισμένων χωρών, συγχαρήκανε τους ηγέτες της που λύσανε τόσο δυναμικά το πρόβλημα των μειονοτήτων της και την χαιρέτησαν σαν ειρηνικό και ανεξάρτητο κράτος.

Την πτώση του Βενιζέλου τον Νοέμβριο του 1920 που απεργάζονταν η Βρετανική διπλωματία, ακολούθησε και η ολοκληρωτική πτώση του πρωθυπουργού της Αγγλίας Λόυδ Τζωρτζ τον Οκτώβρη του 1922  από τους ίδιους κύκλους, επειδή ήταν ένθερμος  υποστηρικτής της Ελλάδας.  Η Σμύρνη μαζί με την κατοχή των Δαρδανελίων, όπου ο Κεμάλ αψήφησε με επιτυχία την Βρετανική Αυτοκρατορία, ήταν η τραγωδία του Λόυδ Τζωρτζ, όπως ακριβώς του Βενιζέλου και του Βασιλιά Κωνσταντίνου.