Γράφει ο Βασίλης Τσακίρογλου
Οι Έλληνες της Σμύρνης παρακολουθούν από την ταράτσα του Sporting Club τα πλοία του ελληνικού στόλου να εισέρχονται στον κόλπο της Σμύρνης, 2 Μαΐου 1919.
Η αντίστροφη μέτρηση για την παράδοση της Σμύρνης στην Ελλάδα είχε αρχίσει από το πρωινό της πρώτης του Μάη (14 με το παλαιό ημερολόγιο) όταν ο Βρετανός ναύαρχος Γκαλφ Κάλθροπ έφτασε με τη συνοδεία του στην κατοικία του βαλή Ιζέτ Μπέη για να τον πληροφορήσει ότι οι συμμαχικές δυνάμεις ήταν έτοιμες να καταλάβουν την πόλη του. Στην ερώτηση του Μπέη αν ο ελληνικός στρατός θα συμμετείχε στην απόβαση η απάντηση του ναυάρχου προκάλεσε σοκ καθώς τον πληροφορούσε πως πράγματι οι συμμαχικές δυνάμεις είχαν επιλέξει τον ελληνικό στρατό για την κατάληψη της Σμύρνης.
Τα νέα για την κατάληψη της πόλης διέτρεξαν τις διαφορετικών εθνοτήτων συνοικίες προκαλώντας πατριωτική έξαρση στους Έλληνες και σπέρνοντας τον πανικό στους Τούρκους. Μια ομάδα από Τούρκους υποκινητές συνέστησαν αμέσως μια Επιτροπή κατά της προσάρτησης της Σμύρνης στην Ελλάδα και κάλεσαν με μπροσούρες αναρτημένες σε δημόσια κτίρια τους ανθρώπους της τουρκικής συνοικίας σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας ενάντια στην ελληνική κατοχή.
Οι Τούρκοι κάτοικοι της πόλης έλαβαν εντολή να συγκεντρωθούν το ίδιο βράδυ πάνω από το εβραϊκό νεκροταφείο, ενώ εν αγνοία των συμμάχων άρχισαν να μεταφέρουν όπλα και πυρομαχικά στην ύπαιθρο. Μέσα στην πόλη, κατά την διάρκεια της νύχτας με την συνέργεια του Ιταλού ταγματάρχη Καροσσίνι, (επικεφαλής της συμμαχικής επιτροπής για τον έλεγχο των φυλακών, αλλά φανατικού υποστηρικτή των διεκδικήσεων της Ιταλίας στη Μικρά Ασία), αφέθηκαν να αποδράσουν από τις κεντρικές τουρκικές φυλακές εκατοντάδες βαρυποινίτες. Οι Ιταλοί πήραν τον έλεγχο της οργάνωσης της αντίστασης και λεηλατώντας τις στρατιωτικές αποθήκες εξόπλισαν τον τουρκικό όχλο με βαρύ οπλισμό.
Ο ελληνικός στόλος με προορισμό την Σμύρνη είχε αγκυροβολήσει στη Μυτιλήνη και ο συνταγματάρχης Ζαφειρίου έχοντας επίγνωση της λεπτότητας των χειρισμών που απαιτούσε η επιχείρηση προειδοποιούσε τους άνδρες του να συγκρατήσουν τον πατριωτισμό τους. Τους έλεγε πως δεν πρέπει να ξεχνούν πως η Σμύρνη δεν είναι μια αποκλειστικά ελληνική πόλη και θα συναντήσουν εκεί Τούρκους, Εβραίους, Αρμένιους και Φράγκους και θα πρέπει να φερθούν με τον ίδιο τρόπο σε όλους.
Ένα πολύ συνετό σχέδιο προέβλεπε την κατάληψη της πόλης χωρίς να χυθεί αίμα αφού τα παράκτια οχυρά ήταν υπό συμμαχικό έλεγχο και ένα σύνταγμα Ελλήνων θα δημιουργούσε θύλακα στην τουρκική συνοικία με σκοπό να αποτρέψει εθνοτικές συγκρούσεις. Το πρωί της 2 του Μάη (15ης με το παλαιό ημερολόγιο) η έξαψη στην πόλη ήταν φανερή. Χιλιάδες Έλληνες ξεχύθηκαν στην προκυμαία για να καλωσορίσουν τα ελληνικά στρατεύματα. Γαλανόλευκες σημαίες ανέμιζαν σε κάθε κτίριο και τα πλήθη φώναζαν «Ζήτω ο Βενιζέλος».
Λίγο μετά τις 7 π.μ. το μεγάλο επιβατηγό Πατρίς πλεύρισε την προβλήτα ακολουθούμενο από τα πολεμικά Αβέρωφ, Ατρόμητος και Λεωνίδας που σημαιοστολισμένα, με σφυρίγματα και κανονιοβολισμούς έμπαιναν στο λιμάνι, ενώ οι καμπάνες των εκκλησιών ηχούσαν χαρμόσυνα λες και ήταν Πάσχα. Ο κόσμος ζητωκραύγαζε την αποβίβαση των στρατιωτών, αλλά όταν αποβιβάστηκε το Σύνταγμα Ευζώνων και έστησε τον τσάμικο στην προκυμαία, η Σμύρνη σείστηκε από το παραλήρημα του πλήθους καθώς ο μητροπολίτης Χρυσόστομος φορώντας τα άμφιά του με δάκρυα στα μάτια γονάτισε και φίλησε τη σημαία του Συντάγματος. Υποδέχτηκε τον συνταγματάρχη Σταυριανόπουλο, ευλόγησε τους Ευζώνους και τους προέτρεψε να τον ακολουθήσουν. Με μάτια δακρυσμένα οι κάτοικοι τους βλέπουν να προχωρούν σε σχηματισμό παρέλασης, τους ραίνουν με λουλούδια και οι κωδωνοκρουσίες δονούν τον αέρα επιτείνοντας τον πανηγυρικό τόνο της υποδοχής του λυτρωτή στρατού που ακολουθώντας τη διαδρομή που επέλεξε ο μητροπολίτης παρέκλινε από τον αρχικό σχεδιασμό και μοιραία βρέθηκε μπροστά σε τουρκικούς στρατώνες όπου εκατοντάδες στρατιώτες είχαν περιοριστεί εκεί από την προηγούμενη νύχτα με συμμαχική διαταγή.
Φθάνοντας σε ένα σημείο κοντά στην παραλία όπου μερικά τουρκικά πλεούμενα ήταν αραγμένα, ένας πυροβολισμός ακούστηκε και το πανηγύρι μετατράπηκε σε μακελειό. Η ανταπόδοση πυρών από τους Έλληνες και τους Τούρκους διήρκεσε περισσότερο από μισή ώρα, ώσπου ένας ανεμοστρόβιλος και μια ραγδαία βροχή έκανε τα πυρά να παύσουν. Στη σύγχυση και στο κομφούζιο των στιγμών εκείνων κάποια ακραία στοιχεία των Ελλήνων τυφλωμένα από φυλετικό μίσος, επειδή είχαν χάσει δικούς τους από τουρκικό μαχαίρι, άρχισαν να σπάζουν πόρτες και παράθυρα, να εισβάλουν στα σπίτια, να τα λεηλατούν και να σέρνουν έξω από αυτά τους Τούρκους. Τους υπέβαλαν σε αμέτρητες ταπεινώσεις, τους ξυλοκοπούσαν άγρια με τους υποκόπανους και τις ξιφολόγχες των όπλων, τους έσχιζαν τα φέσια και τους ανάγκαζαν να φωνάζουν «Ζήτω ο Βενιζέλος». «Το αποτέλεσμα αυτής της βίας ήταν σαν να εισέβαλε κάποιος σε σφηκοφωλιά», γράφει ο σερ Ρόμπεκ. Ωστόσο, μέσα σ’ αυτό το χάος υπήρχαν παραδείγματα Σμυρνιών που έσωζαν την ζωή των Τούρκων γειτόνων τους από το μένος των στρατιωτών.
Κανείς μέχρι σήμερα δεν είναι σίγουρος ποιος έριξε τον πυροβολισμό που δημιούργησε το πανδαιμόνιο στην προκυμαία. Κάποιοι λένε πως προήλθε από Τούρκους που ήταν στον στρατώνα, άλλοι από τουρκικό πλοιάριο αραγμένο στην ακτή και άλλοι από ιταλικό πλοιάριο στο οποίο επέβαινε ο ίδιος ο ταγματάρχης Καροσσίνι. Τα γεγονότα αυτά και η κατάρρευση της έννομης τάξης, έστω προσωρινά, εξασφάλισαν στους Τούρκους εθνικιστές μια ισχυρή πολεμική κραυγή. «Θα απελευθερώσουμε τη Σμύρνη ακόμα και με το αίμα των παιδιών μας».
Δεν θα επεκταθώ σε όλες τις φρικαλεότητες που άκουσα από τα χείλη της μάνας μου που με την αφήγησή της ήθελε να μου δείξει αφ’ ενός, πως ο στρατιώτης κάθε χώρας όταν βρεθεί στον πόλεμο είναι έτοιμος να μετατραπεί σε κτήνος, αφού αν δεν σκοτώσει κινδυνεύει ο ίδιος να σκοτωθεί και αφ’ εταίρου ήθελε να μου επαινέσει το κύρος και την κρίση του Βενιζέλου, που όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα, με εντολή του, χωρίς στρατοδικείο και με συνοπτικές διαδικασίες, ο στρατιωτικός διοικητής διέταξε να εκτελεστούν δυο ανώτεροι Έλληνες αξιωματικοί που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι της μη τήρησης του αρχικού σχεδίου, ενώ στις οικογένειες τους εστάλη το συλλυπητήριο τηλεγράφημα πως έπεσαν υπέρ πατρίδος από τα πυρά των Τούρκων, για να μείνουν τα ονόματα τους καθαρά στην ιστορία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου