Ἔνδοξος Βυζαντινισμός΄..Καβαφικὴ κρυπτομνησία

Ἀπὸ Ἀντιόχεια, Ἀλεξάνδρεια, καὶ πιὸ πέρα ἀκόμη,
ἀσθμαῖνον ἔφτασε τὸ ἑλληνίζειν μέσα στὴ Νέα Ρώμη.
Βασιλικὰ τὸ ὑποδέχθηκε ὁ Ἰουλιανός,
μὲ σθένος τὸ διεκδίκησε ὁ Ναζιανζηνός,
καὶ τέλος ὁ Βασίλειος, στῶν Νέων τὴν παιδεία,
κράτησε τὸ ἀπόσταγμα ἀπ᾿ τὴν παλιὰ σοφία,
αὐτὴν πού, «ἔξω καὶ θύραθεν», εἶπε ἡ ἐκκλησία.

Γκρέμισε ὁ Θεοδόσιος ναούς, ἱερά, βωμοὺς
(Τὰ ἀγάλματα συντρίμμια, σωρὸς ἄμορφος λίθων),
τοὺς ἀγωνιστικοὺς τῆς Ὀλυμπίας κατήργησε θεσμούς,
ἔψεξε κι ὁ Χρυσόστομος τῶν Ἀθηνῶν τὸν τύφον,
ἐνῶ ἡ Πυθία ἔβγαζε παράξενους χρησμούς,
λὲς κι εἶχε τὸν Ἀπόλλωνα κατατροπώσει ὁ Πύθων.

Θρίαμβο τοῦ Χριστιανισμοῦ εἶπαν τὴν ἐποχή.
Μόνο τῶν Ὀρθοδόξων ἦταν δεκτὴ ἡ προσευχή.
Ὁ τρόμος τῶν Αἱρετικῶν καὶ τῶν Βαρβάρων, ἴσος·
ὁ ἀρχαῖος κόσμος χάλασμα, γύρω φόβος καὶ μίσος.

Μὰ ἀπ᾿ τὶς παλιὲς περγαμηνές, μέσα στὰ μοναστήρια,
σὰν τὸν Χριστὸ ἀναστήθηκε νέος ἑλληνισμός,
ἔνδοξος, οἰκουμενικός, ὁ Βυζαντινισμός.
Ἡ Ρωμιοσύνη δηλαδή, ποὺ πάθη ἔζησε μύρια.

Κλαίει κι ἀναστενάζει τώρα ἀπ᾿ τῆς καρδιᾶς τὰ βάθη,
ὅποιος τὰ βάσανά της δεῖ, καὶ τὸν καημό της μάθει.

Ἑλένη Ἀρβελέρ, Τὸ Ἄγνωστο Βυζάντιο, Ἑρμῆς 2006