Η ζωή εν τάφω (επιτάφιος θρήνος : στάση πρώτη)

Η ζωή εν τάφω
κατετέθης, Χριστέ,
και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο,
συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.

Η ζωή, πώς θνήσκεις;
πώς και τάφω οικείς;
του θανάτου το βασίλειον λύεις δε,
και του Άδου τους νεκρούς εξανιστάς.

Μεγαλύνομέν σε,
Ιησού βασιλεύ,
και τιμώμεν την ταφήν και τα πάθη σου,
δι' ων έσωσας ημάς εκ της φθοράς.

Μέτρα γης ο στήσας
εν σμικρώ κατοικείς,
Ιησού παμβασιλεύ, τάφω σήμερον,
εκ μνημάτων τους θανόντας ανιστών.

Ιησού Χριστέ μου,
βασιλεύ του παντός,
τι ζητών τοις εν τω Άδη ελήλυθας,
ή το γένος απολύσαι των βροτών;

Ο δεσπότης πάντων
καθοράται νεκρός,
και εν μνήματι καινώ κατατίθεται
ο κενώσας τα μνημεία των νεκρών.

Η ζωή εν τάφω
κατετέθης Χριστέ,
και θανάτω σου τον θάνατον ώλεσας
και επήγασας τω κόσμω την ζωήν.

Μετά των κακούργων
ως κακούργος, Χριστέ,
ελογίσθης, δικαιών ημάς άπαντας
κακουργίας του αρχαίου πτερνιστού.

Ο ωραίος κάλλει
παρά πάντας βροτούς
ως ανείδεος νεκρός καταφαίνεται,
ο την φύσιν ωραΐσας του παντός.

Άδης πως υποίσει, Σώτερ,
παρουσίαν την σην
και μη θάττον συνθλασθείη σκοτούμενος,
αστραπής φωτός σου αίγλη εκτυφλωθείς;

Ιησού, γλυκύ μοι
και σωτήριον φως,
τάφω πως εν σκοτεινώ κατακέκρυψαι;
ω αφάτου και αρρήτου ανοχής!

Απορεί και φύσις
νοερά και πληθύς
η ασώματος, Χριστέ, το μυστήριον
της αφράστου και αρρήτου σου ταφής.

Ω θαυμάτων ξένων,
ω πραγμάτων καινών!
ο πνοής μοι χορηγός άπνους φέρεται
κηδευόμενος χερσί του Ιωσήφ.

Και εν τάφω έδυς
και των κόλπων, Χριστέ
των πατρώων ουδαμώς απεφοίτησας·
τούτο ξένον και παράδοξον ομού.

Αληθής και πόλου
και της γης βασιλεύς,
ει και τάφω σμικροτάτω συγκέκλεισαι,
επεγνώσθης πάση κτίσει Ιησού.

Σου τεθέντος τάφω,
πλαστουργέτα Χριστέ,
τα του άδου εσαλεύθη θεμέλια
και μνημεία ανεώχθη των βροτών.

Ο την γην κατέχων
τη δρακί νεκρωθείς,
σαρκικώς υπό της γης νυν συνέχεται,
τους νεκρούς λυτρών της άδου συνοχής.

Εκ φθοράς ανέβης
η ζωή μου, Σωτήρ,
σου θανόντος και νεκροίς προσφοιτήσαντος
και συνθλάσαντος του άδου τους μοχλούς.

Ως φωτός λυχνία
νυν η σαρξ του Θεού
υπό γην ως υπό μόδιον κρύπτεται
και διώκει τον εν άδη σκοτασμόν.

Νοερών συντρέχει
στρατιών η πληθύς
Ιωσήφ συν Νικοδήμω συστείλαι σε
τον αχώρητον εν μνήματι σμικρώ.

Νεκρωθείς βουλήσει
και τεθείς υπό γην
ζωοβρύτα Ιησού μου, εζώωσας
νεκρωθέντα παραβάσει με πικρά.

Ο χειρί σου πλάσας
τον Αδάμ, εκ της γης
δι' αυτόν τη Φύσει γέγονας άνθρωπος
και εσταύρωσαι βουλήματι τω σω.

Ηλλοιούτο πάσα κτίσις
πάθη τω σω·
πάντα γαρ σοι, Λόγε, συνέπασχον,
συνοχέα σε γινώσκοντα παντός.

Της ζωής την πέτραν
εν κοιλίαν λαβών,
άδης ο παμφάγος εξήμεσεν,
εξ αιώνος ους κατέπιε νεκρούς.

Εν καινώ μνημείω
κατετέθης, Χριστέ,
και την φύσιν των βροτών ανεκαίνισας,
αναστάς θεοπρεπώς εκ των νεκρών.

Επί γης κατήλθες,
ίνα σώσης Αδάμ,
και εν γη μη ευρηκώς τούτον, Δέσποτα,
μέχρις άδου κατελήλυθας ζητών.

Συγκλονείται φόβω
πάσα, Λόγε, η γη,
και φωσφόρος τας ακτίνας απέκρυψε,
του μεγίστου γη κρυβέντος σου φωτός.

Ως βροτός μεν θνήσκεις
εκουσίως Σωτήρ,
ως Θεός δε τους θνητούς εξανέστησας
εκ μνημάτων και βυθού αμαρτιών.

Δακρυρρόους θρήνους
επί σε η αγνή
μητρικώς, ω Ιησού, επιρραίνουσα
ανεβόα· πώς κηδεύσω σε Υιέ;

Ώσπερ σίτου κόκκος
υποδύς κόλπους γης
τον πολύχουν αποδέδωκας άσταχυν,
αναστήσας τους βροτούς τους εξ Αδάμ.

Υπό γην εκρύβης,
ώσπερ ήλιος, νυν
και νυκτί τη του θανάτου κεκάλυψαι·
αλλ' ανάτειλον φαιδρότερον, Σωτήρ.

Ως ηλίου δίσκον
η σελήνη, Σωτήρ
αποκρύπτει, και σε τάφος νυν έκρυψεν,
εκλιπόντα τω θανάτω σαρκικώς.

Η ζωή θανάτου
γευσαμένη, Χριστός
εκ θανάτου τους βροτούς ηλευθέρωσε
και τοις πάσι νυν δωρείται την ζωήν.

Νεκρωθέντα πάλαι
τον Αδάμ φθονερώς,
επανάγεις προς ζωήν τη νεκρώσει σου
νέος, Σώτερ, εν σαρκί φανείς Αδάμ.

Νοεραί σε τάξεις,
ηπλωμένον νεκρόν,
καθορώσαι δι' ημάς εξεπλήττοντο,
καλυπτόμεναι ταις πτέρυξι, Σωτήρ.

Καθελών σε, Λόγε
από ξύλου νεκρόν,
εν μνημείω Ιωσήφ νυν κατέθετο.
Αλλ' ανάστα, σώζων πάντας ως Θεός.

Των αγγέλων, Σώτερ,
χαρμονή πεφυκώς,
νυν και λύπης τούτοις γέγονας αίτιος,
καθορώμενος σαρκί άπνους νεκρός.

Υψωθέν εν ξύλω,
και τους ζώντας βροτούς
συνυψοίς· υπό την γην δε γενόμενος,
τούς κειμένους υπ' αυτήν εξανιστάς.

Ώσπερ λέων, Σώτερ,
αφυπνώσας σαρκί,
ως τις σκύμνος ο νεκρός εξανίστασαι,
αποθέμενος το γήρας της σαρκός.

Την πλευράν ενύγης
ο πλευράν ειληφώς
του Αδάμ, εξ ης την Εύαν διέπλασας,
και εξέβλυσας κρουνούς καθαρτικούς.

Εν κρυπτώ μεν πάλαι
θύεται ο αμνός·
συ δ' υπαίθριος τυθείς, ανεξίκακε,
πάσαν κτίσιν απεκάθηρας, Σωτήρ.

Τις εξείποι τρόπον
φρικτόν, όντως καινόν;
ο δεσπόζων γαρ της κτίσεως σήμερον
πάθος δέχεται και θνήσκει δι' ημάς.

Ο ζωής ταμίας
πως οράται νεκρός;
εκπληττόμενοι οι άγγελοι έκραζον·
πώς δ' εν μνήματι συγκλείεται Θεός;

Λογχονύκτου, Σώτερ,
εκ πλευράς σου ζωήν
τη ζωή, τη εκ ζωής εξωσάση με,
επιστάζεις και ζωοίς με συν αυτή.

Απλωθείς εν ξύλω
συνηγάγου βροτούς·
την πλευράν σου δε νυγείς την ζωήρρυτον,
πάσιν άφεσιν πηγάζεις, Ιησού.

Ο ευσχήμων, Σώτερ,
σχηματίζει φρικτώς
και κηδεύει ως νεκρόν ευσχημόνως σε
και θαμβείταί σου το σχήμα το φρικτόν.

Υπό γην βουλήσει
κατελθών ως θνητός,
επανάγεις από γης προς ουράνια
τους εκείθεν πεπτωκότας, Ιησού.

Καν νεκρός ωράθης,
αλλά ζων ως Θεός
νεκρωθέντας τους βροτούς ανεζώωσας,
τον εμόν απονεκρώσας νεκρωτήν.

Ω χαράς εκείνης!
ω πολλής ηδονής!
ήσπερ τους εν Άδη πεπλήρωκας,
εν πυθμέσι φως αστράψας ζοφεροίς.

Προσκυνώ το πάθος,
ανυμνώ την ταφήν,
μεγαλύνω σου το κράτος, φιλάνθρωπε,
δι' ων λέλυμαι παθών φθοροποιών.

Κατά σου ρομφαία
εστιλβούτο, Χριστέ,
και ρομφαία ισχυρού μεν αμβλύνεται
και ρομφαία δε τροπούται της Εδέμ.

Η αμνάς τον άρνα
βλέπουσα εν σφαγή
ταις αικίσι βαλλομένη ηλάλαζε,
συγκινούσα και το ποίμνιον βοάν.

Καν ενθάπτη τάφω,
καν εις Άδου μολής,
αλλά, Σώτερ, και τους τάφους εκένωσας
και τον Άδην απεγύμνωσας Χριστέ.

Εκουσίως, Σώτερ,
κατελθών υπό γην,
νεκρωθέντας τους βροτούς ανεζώωσας
και ανήγαγες εν δόξη πατρική.

Της Τριάδος ο εις
εν σαρκί δι' ημάς
επονείδιστον υπέμεινε θάνατον·
φρίττει ήλιος και τρέμει δε η γη.

Ως πικράς εκ κρήνης,
της Ιούδα φυλής
οι απόγονοι εν λάκκω κατέθεντο
τον τροφέα μανναδότην Ιησού.

Ο κριτής ως κρίτος
προ Πιλάτου κριτού
και παρίστατο και θάνατον άδικον
κατεκρίθη δια ξύλου σταυρικού.

Αλαζών Ισραήλ,
μιαιφόνε λαέ,
τι παθών τον Βαραββάν ηλευθέρωσας,
τον Σωτήρα δε παρέδωκας σταυρώ;

Ο χειρί σου πλάσας
τον Αδάμ εκ της γης,
δι' αυτόν τη φύσει γέγονας άνθρωπος
και εσταύρωσαι βουλήματι τω σω.

Υπακούσας, Λόγε,
τω ιδίω Πατρί,
μέχρις άδου του δεινού καταβέβηκας
και ανέστησας, το γένος των βροτών.

Οίμοι, φως του κόσμου
οίμοι φως το εμόν!
Ιησού μου ποθεινότατε, έκραζεν
η Παρθένος θρηνωδούσα γοερώς.

Φθονουργέ, φονουργέ,
και αλάστορ λαέ,
καν σινδόνας και αυτό το σουδάριον
αισχύνθητι, αναστάντος του Χριστού.

Δολοφόνε δεύρο,
μιαρέ μαθητά,
και τον τρόπον της κακίας σου δείξόν μοι,
δι’ όν γέγονας προδότης του Χριστού.

Ως φιλάνθρωπός τις
υποκρίνει, μωρέ
και τυφλέ πανολεθρότατε άσπονδε,
ο το μύρον πεπρακώς δια τιμής.

Ουρανίου μύρου
ποίαν έσχες τιμήν;
του τιμίου τι εδέξω αντάξιον;
λύσσαν εύρες καταρώτατε Σατάν.

Ει φιλόπτωχος ει
και το μύρον λυπεί,
κενουμένου εις ψυχής ιλαστήριον,
πως χρυσώ απεμπολείς τον φωταυγή;

Ω Θεέ και λόγε,
ω χαρά η εμή,
πως ενέγκω σου ταφήν την τριήμερον;
νυν σπαράττομαι τα σπλάχνα μητρικώς.

Τις μοι δώσει ύδωρ
και δακρύων πηγάς;
η θεόνυμφος Παρθένος εκραύγαζεν,
ίνα κλαύσω τον γλυκύν μου Ιησούν;

Ω βουνοί και νάπαι
και ανθρώπων πληθύς,
κλαύσατε και πάντα θρηνήσατε
συν εμοί τη του Θεού υμών Μητρί.

Πότε ίδω, Σώτερ,
σε το άχρονον φως,
την χαράν και ηδονήν της καρδιάς μου;
η Παρθένος ανεβόα γοερώς.

Καν ως πέτρα, Σώτερ,
η ακρότομος συ
κατεδέξω την τομήν, αλλ' επήγασας
ζων το ρείθρον ως πηγήν ων της ζωής.

Ως εν κρήνης μιάς
τον διπλούν ποταμόν
της πλευράς σου προχεούσης αρδόμενοι,
την αθάνατον καρπούμεθα ζωήν.

Θέλων ώφθης, Λόγε,
εν τω τάφω νεκρός,
αλλά ζης και τους βροτούς, ως προείρηκας,
αναστάσει σου, Σωτήρ μου, εγερείς.

Δόξα Πατρί

Ανυμνούμεν, Λόγε,
σε τον πάντων Θεόν,
συν Πατρί και τω Αγίω σου Πνεύματι,
και δοξάζομεν την θείαν σου ταφήν.

Και νυν

Μακαρίζομέν σε
Θεοτόκε αγνή,
και τιμώμεν την ταφήν την τριήμερον
του Υιού σου και Θεού ημών πιστώς.

Η ζωή εν τάφω
κατετέθης, Χριστέ,
και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο,
συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.

Άξιον εστί (Επιτάφιος Θρήνος - Στάση Δεύτερη)

Άξιον εστί

μεγαλύνειν σε τον ζωοδότην,

τον εν τω σταυρώ τας χείρας εκτείναντα

και συντρίψαντα το κράτος του εχθρού.

Άξιον εστί

μεγαλύνειν σε τον πάντων κτίστην·

τοις σοις γαρ παθήμασιν, έχομεν

την απάθειαν, ρυσθέντες της φθοράς.

Έφριξεν η γη,

και ο ήλιος, Σώτερ, εκρύβη,

σου του ανεσπέρου φέγγους, Χριστέ,

δύναντος εν τάφω σωματικώς.

Ύπνωσας, Χριστέ,

τον φυσίζωον ύπνον εν τάφω

και βαρέος ύπνου εξήγειρας

του της αμαρτίας το των ανθρώπων γένος.

Μόνη γυναικών

χωρίς πόνον έτεκόν σε, τέκνον,

πόνους δε νυν φέρω πάθει τω σω

αφορήτους, έλεγεν η σεμνή.

Άνω σε, Σωτήρ,

αχωρίστως τω Πατρί συνόντα,

κάτω δε νεκρόν ηπλωμένον γη

φρίττουσιν ορώντα τα Σεραφείμ.

Ρήγνυται ναού

καταπέτασμα τη ση σταυρώσει,

κρύπτουσι φωστήρες, Λόγε, το φως

σου κρυβέντος, Ήλιε, υπό γην.

Γης ο κατ' αρχάς

μόνω νεύματι πήξας τον γύρον,

άπνους ως βροτός καθυπέδυ γην·

φρίξον τω θεάματι, ουρανέ.

Έδυς υπό γην

ο τον άνθρωπον χειρί σου πλάσας

ιν' εξαναστήσης του πτώματος

των βροτών τα στίφη πανσθενεστάτω κράτει.

Θρήνον ιερόν

δεύτε άσωμεν Χριστώ θανόντι,

ως αι μυροφόροι γυναίκες πριν

ίνα και το χαίρε ακουσώμεθα συν αυταίς.

Μύρον αληθώς

συ ακένωτον υπάρχεις, Λόγε·

όθεν σοι και μύρα προσέφερον

ως νεκρώ τω ζώντι γυναίκες μυροφόροι.

Άδου μεν ταφείς

τα βασίλεια, Χριστέ, συντρίβεις,

θάνατον θανάτω δε θανατοίς

και φθοράς λυτρούσαι τους γηγενείς.

Ρείθρα της ζωής

η προχέουσα Θεού σοφία

τάφον υπεισδύσα ζωοποιεί

τους εν τοις αδύτοις Άδου μυχοίς.

Ίνα των βροτών

καινουργήσω συντριβείσαν φύσιν,

πέπληγμαι θανάτω θελών σαρκί,

Μήτερ ουν μη κόπτου τοις οδυρμοίς.

Έδυς υπό γην

ο φωσφόρος της δικαιοσύνης

και νεκρούς ώσπερ εξ ύπνου εξήγειρας,

εκδιώξας άπαν το εν τω άδη σκότος.

Κόκκος διφυής

ο φυσίζωος εν γης λαγόσι

σπείρεται, συν δάκρυσι σήμερον,

αλλ' αναβλαστήσας κόσμον χαροποιήσει.

Έπτηξεν Αδάμ

Θεού βαίνοντος εν Παραδείσω,

χαίρει δε προς άδην φοιτήσαντος,

πεπτωκός το πρώην και νυν εγηγερμένος.

Σπένδει σοι χοάς

η τεκούσα σε, Χριστέ, δακρύων,

σαρκικώς κατατεθέντι εν μνήματι,

εκβοώσα· Τέκνον ανάστα, ως προέφης.

Τάφω Ιωσήφ

ευλαβώς σε τω καινώ συγκρύπτων,

ύμνους εξοδίους θεοπρεπείς

τοις συμμίκτοις θρήνοις μέλπει σοι, Σωτήρ.

Ήλοις σε σταυρώ

πεπαρμένον η ση μήτηρ, Λόγε

βλέψασα, τοις ήλοις λύπης πικράς

βέβληται και βέλεσι την ψυχήν.

Σε τον του παντός

γλυκασμόν η μήτηρ καθορώσα

πόμα ποτιζόμενον το πικρόν,

δάκρυσι τας όψεις βρέχει πικρώς.

Τέτρωμαι δεινώς

και σπαράττομαι τα σπλάχνα, Λόγε,

βλέπουσα την άδικον σου σφαγήν·

έλεγεν η πάναγνος εν κλαυθμώ.

Όμμα το γλυκύ

και τα χείλη σου πως μύσω, Λόγε;

πως νεκροπρεπώς δε κηδεύσω Σε;

φρίττων ανεβόα ο Ιωσήφ.

Ύμνους Ιωσήφ

και Νικόδημος επιταφίους

άδουσι Χριστώ νεκρωθέντι νυν·

άδει δε συν τούτους και Σεραφείμ.

Δύνεις υπό γην,

Σώτερ, ήλιε δικαιοσύνης·

όθεν η τεκούσα σελήνη σε ταις

λύπαις εκλείπει, της θέας στερουμένη.

Έφριξεν ορών,

Σώτερ, Άδης σε τον ζωοδότην

πλούτον τον εκείνου σκυλεύοντα

και τους απ' αιώνος νεκρούς εξανιστώντα.

Ήλιος φαιδρόν

απαστράπτει μετά νύκτα, Λόγε,

και συ δ' αναστάς εξαστράψειας

μετά θάνατον φαιδρώς ως εκ παστού.

Γη σε, πλαστουργέ,

υπό κόλπους δεξαμενή,

τρόμω συσχεθείσα, Σώτερ, τινάσσεται,

αφυπνώσασα νεκρούς τω τιναγμώ.

Μύροις σε, Χριστέ,

ο Νικόδημος και ο ευσχήμων

νυν καινοπρεπώς περιστείλαντες,

Φρίξον, ανεβόων, πάσα η γη!

Έδυς, φωτουργέ,

και συνέδυ σοι το φως ηλίου·

τρόμω δε η κτίσις συνέχεται,

πάντων σε κηρύττουσα Ποιητήν.

Λίθος λαξευτός

τον ακρόγωνον καλύπτει λίθον·

άνθρωπος θνητός δ' ως θνητόν Θεόν

κρύπτει νυν τω τάφω· φρίξον η γη!

Ίδε μαθητήν,

ον ηγάπησας και σην μητέρα,

τέκνον, και φθογγήν δος, γλυκύτατον,

έκραζε δακρύουσα η Αγνή.

Συ ως ων ζωής

χορηγός, Λόγε, τους Ιουδαίους

εν σταυρώ ταθείς ουκ ενέκρωσας,

αλλ' ανέστησας και τούτων τους νεκρούς.

Κάλλος, Λόγε, πριν,

ουδέ είδος εν τω πάσχειν έσχες,

αλλ' εξαναστάς υπερέλαμψας,

καλλωπίσας τους βροτούς θείαις αυγαίς.

Έδυς τη σαρκί

ο ανέσπερος εις γην φωσφόρος·

και μη φέρων βλέπειν ο ήλιος

εσκοτίσθη μεσημβρίας εν ακμή.

Ήλιος ομού

και σελήνη σκοτισθέντες, Σώτερ,

δούλους ευνοούντας εικόνιζον,

οι μελαίνας αμφιέννυνται στολάς.

Οίδε σε Θεόν

Εκατόνταρχος, καν ενεκρώθεις·

πως σε ουν, Θεέ μου, ψαύσω χερσί;

φρίττω, ανεβόα ο Ιωσήφ.

Ύπνωσεν Αδάμ,

αλλά θάνατον πλευράς εξάγει·

συ δε νυν υπνώσας, Λόγε Θεού,

βρύεις εκ πλευράς σου κόσμω ζωήν.

Ύπνωσας μικρόν

και εζώωσας τους τεθνεώτας

και εξαναστάς εξανέστησας

τους υπνούντας εξ αιώνων Αγαθέ.

Ήρθης από γης,

αλλ' ανέβλυσας της σωτηρίας

σου τον οίνον, ζωήρυττε άμπελε.

Δοξάζω σου το πάθος και τον σταυρόν.

Πως οι νοεροί

ταγματάρχαι σε, Σωτήρ, ορώντες

γυμνόν, ημαγμένον, κατάκριτον,

έφερον την τόλμην των σταυρωτών;

Αραβιανόν,

σκολιώτατον γένος Εβραίων,

έγνως την ανέγερσιν του ναού·

δια τι κατέκρινας τον Χριστόν!

Χλαίναν εμπαιγμού

τον κοσμήτορα πάντων ενδύεις,

ος τον ουρανόν κατηστέρωσε

και την γην εκόσμησε θαυμαστώς.

Ώσπερ πελεκάν,

τετρωμένος την πλευράν σου, Λόγε,

σους θανόντας παίδας εζώωσας,

επιστάξας ζωτικούς αυτοίς κρουνούς.

Ήλιον το πριν

Ιησούς τους αλλοφύλους κόπτων

έστησεν· αυτόν δε απέκρυψας,

καταβάλλων τον του σκότους αρχηγόν.

Κόλπων πατρικών

ανεκφοίτητος μείνας, οικτίρμον,

και βροτός γενέσθαι ευδόκησας

και εις άδην καταβέβηκας, Χριστέ.

Ήρθη σταυρωθείς

ο εν ύδασι την γην κρεμάσας

και ως άπνους εν αυτή νυν προσκλίνεται,

ο μη φέρουσα εσείετο δεινώς.

Οίμοι, ω Υιέ!

η απείρανδρος θρηνεί και λέγει·

ον ως βασιλέα γαρ ήλπιζον,

κατάκριτον νυν βλέπω εν σταυρώ.

Ταύτα Γαβριήλ

μοι απήγγειλεν, ότε κατέπτη,

ος την βασιλείαν αιώνιον

έφη του Υιού μου του Ιησού.

Φευ! του Συμεών

εκτετέλεσται η προφητεία·

η γαρ ση ρομφαία διέδραμε

την εμήν καρδίαν Εμμανουήλ.

Καν τους εκ νεκρών

επαισχύνθητε, ω Ιουδαίοι,

ους ο ζωοδότης ανέστησεν,

ον υμείς εκτείνατε φθονερώς.

Έφριξεν ιδών

το αόρατον φως, σε Χριστέ μου,

μνήματι κρυπτόμενον άπνουν τε,

και εσκότασεν ο ήλιος το φως

Έκλαιε πικρώς

η πανάμωμος μήτηρ σου, Λόγε,

ότε εν τω τάφω εώρακε

σε τον άφραστον και άναρχον Θεόν.

Νέκρωσιν την σην

η πανάφθορος, Χριστέ, σου μήτηρ

βλέπουσα, πικρώς σοι εφθέγγετο·

Μη βραδύνης, η ζωή, εν τοις νεκροίς.

Άδης ο δεινός

συνετρόμαξεν, ότε σε είδεν,

ήλιε της δόξης αθάνατε,

και εδίδου τους δεσμίους εν σπουδή.

Μέγα και φρικτόν,

Σώτερ, θέαμα νυν καθοράται!

ο ζωής γαρ πέλων παραίτιος

θάνατον υπέστη, ζωώσαι θέλων πάντας.

Νύττη την πλευράν

και ηλούσαι, δέσποτα, τας χείρας,

πληγήν εκ πλευράς σου ιώμενος

και την ακρασίαν χειρών των προπατόρων.

Πριν τον της Ραχήλ

υιόν έκλαυσεν άπας κατ' οίκον·

νυν τον της Παρθένου εκόψατο

μαθητών χορεία συν τη Μητρί.

Ράπισμα χειρών

Χριστού δέδωκαν εν σιαγόνι,

του χειρί τον άνθρωπον πλάσαντος

και τας μύλας θλάσαντος του θηρός.

Ύμνοις σου, Χριστέ,

νυν την σταύρωσιν και την ταφήν τε

άπαντες πιστοί εκθειάζομεν,

οι θανάτου λυτρωθέντες ση ταφή.

Δόξα Πατρί

Άναρχε Θεέ,

συναΐδιε Λόγε και Πνεύμα,

σκήπτρα των ανάκτων κραταίωσον

κατά πολεμίων, ως αγαθός.

Και νυν

Τέξασα ζωήν,

παναμώμητε αγνή Παρθένε,

παύσον Εκκλησίας τα σκάνδαλα

και βράβευσον ειρήνην, ως αγαθή.

Άξιον εστί

μεγαλύνειν σε τον ζωοδότην

τον εν τω σταυρώ τας χείρας εκτείναντα

και συντρίψαντα το κράτος του εχθρού.

Αι γενεαί πάσαι (Επιτάφιος Θρήνος - Στάση Τρίτη)

Αι γενεαί πάσαι,

ύμνον τη ταφή σου

προσφέρουσι, Χριστέ μου.

Καθελών του ξύλου

ο Αριμαθαίας

εν τάφω σε κηδεύει.

Μυροφόροι ήλθον

μύρα σοι, Χριστέ μου,

κομίζουσαι προφρόνως.

Δεύρο πάσα κτίσις

ύμνους εξοδίους

προσοίσωμεν τω Κτίστη.

Ως νεκρός τον ζώντα

συν μυροφόροις πάντες

μυρίσωμεν εμφρόνως.

Ιωσήφ τρισμάκαρ,

κήδευσον το σώμα

του Χριστού του ζωοδότου.

Ους έθρεψε το μάννα,

εκίνησαν την πτέρναν

κατά του ευεργέτου.

Ους έθρεψε τω μάννα,

φέρουσι τω Σωτήρι

χολήν άμα και όξος.

Ω της παραφροσύνης

και της χριστοκτονίας

της των προφητοκτόνων!

Ως άφρων υπηρέτης

προδέδωκεν ο μύστης

την άβυσσον σοφίας.

Τον ρύστην ο πωλήσας

αιχμάλωτος κατέστη,

ο δόλιος Ιούδας.

Κατά τον Σολομώντα,

βόθρος βαθύς το στόμα

Εβραίων παρανόμων.

Εβραίων παρανόμων

εν σκολιαίς πορείαις

τρίβολοι και παγίδες.

Ιωσήφ κηδεύει

συν τω Νικοδήμω

νεκροπρεπώς τον Κτίστην.

Ζωοδότα Σώτερ,

δόξα σου τω κράτει,

τον Άδην καθελόντι.

Ύπτιον ορώσα

η πάναγνός σε, Λόγε,

μητροπρεπώς εθρήνει.

Ω γλυκύ μου έαρ,

γλυκύτατόν μου τέκνον,

που έδυ σου το κάλλος;

Θρήνον συνεκίνει

η πάναγνός σου μήτηρ,

σου Λόγε νεκρωθέντος.

Γύναια συν μύροις

ήκουσι μυρίσαι

Χριστόν το θείον μύρον.

Θάνατον θανάτω

συ θανατοίς, Θεέ μου,

θεία σου δυναστεία.

Πεπλάνηται ο πλάνος,

ο πλανηθείς λυτρούται

σοφία ση, Θεέ μου.

Προς τον πυθμένα Άδου

κατήχθη ο προδότης,

διαφθοράς εις φρέαρ.

Τρίβολοι και παγίδες

οδοί του τρισαθλίου

παράφρονος Ιούδα.

Συναπολούνται πάντες

οι σταυρωταί σου, Λόγε,

Υιέ Θεού παντάναξ.

Διαφθοράς εις φρέαρ

συναπολούνται πάντες

οι άνδρες των αιμάτων.

Υιέ Θεού παντάναξ,

Θεέ μου, πλαστουργέ μου,

πως πάθος κατεδέξω;

Η δάμαλις τον μόσχον

εν ξύλω κρεμασθέντα

ηλάλαζεν ορώσα.

Σώμα το ζωηφόρον

ο Ιωσήφ κηδεύει

μετά του Νικοδήμου.

Ανέκραζεν η κόρη

θερμώς δακρυρροούσα,

τα σπλάχνα κεντουμένη.

Ω φως των οφθαλμών μου,

γλυκύτατόν μου τέκνον,

πως τάφω νυν καλύπτη;

Τον Αδάμ και Εύαν

ελευθερώσαι Μήτερ,

μη θρήνει, ταύτα πάσχω.

Δοξάζω σου, Υιέ μου,

την άκραν ευσπλαγχνίαν,

ής χάριν ταύτα πάσχεις.

Όξος εποτίσθης

και χολήν, οικτίρμον,

την πάλαι λύων γεύσιν.

Ικρίω προσεπάγης

ο πάλαι τον λαόν σου

στύλω νεφέλης σκέπων.

Αι μυροφόροι, Σώτερ,

τω τάφω προσελθούσαι

προσέφερόν σοι μύρα.

Ανάστηθι, οικτίρμον,

ημάς εκ των βαράθρων

εξανιστών του Άδου.

Ανάστα, ζωοδότα,

η σε τεκούσα μήτηρ

δακρυρροούσα λέγει.

Σπεύσον εξαναστήναι

την λύπην λύων, Λόγε,

της σε αγνώς τεκούσης.

Ουράνιαι δυνάμεις

εξέστησαν τω φόβω

νεκρόν σε καθορώσαι.

Τοις πόθω τε και φόβω

τα πάθη σου τιμώσι

δίδου πταισμάτων λύσιν.

Ω φρικτόν και ξένον

θέαμα, Θεού Λόγε!

πως γη σε συγκαλύπτει;

Φέρων πάλαι φεύγει.

Σώτερ, Ιωσήφ σε,

και νυν σε άλλος θάπτει.

Κλαίει και θρηνεί σε

η πάναγνός σου μήτηρ,

Σωτήρ μου, νεκρωθέντα.

Φρίττουσιν οι νόες

την ξένην και φρικτήν σου

ταφήν του πάντων κτίστου.

Έρραναν τον τάφο

οι μυροφόροι μύρα

λίαν πρωί ελθούσαι.

Ειρήνην Εκκλησία,

λαώ σου σωτηρίαν

δώρησαι ση εγέρσει.

Δόξα Πατρί

Ω Τριάς, Θεέ μου

Πατήρ, Υιός και Πνεύμα,

ελέησον τον κόσμον.

Και νυν

Ιδείν την του Υιού σου

ανάστασιν Παρθένε,

αξίωσον σους δούλους.

Αι γενεαί πάσαι

ύμνον τη ταφή σου

προσφέρουσι, Χριστέ μου.

Φύλαξέ με

Φύλαξέ με
Σαν το τελευταίο κομμάτι απ’ το καρβέλι
που φυλάς για ώρα ανάγκης, αν θες.
Σαν το απόκομμα του άρθρου
που σε εκθείαζε, αν προτιμάς.
Μα όχι σαν παλιά φωτογραφία.
Θα γεράσεις
κι εγώ θα εξακολουθώ να είμαι επίκαιρη
Σε μια αιχμαλωσία ενός αναξιόπιστου πλέον, μάρτυρα.
Κι ούτε φωνή ούτε ακρόαση
για το φως που επέδρασε στο γράφημα…

ήμουνα εγώ

Ήμουνα έτοιμη να αποχωρήσω
απο κείνη την βαρετή συγκέντρωση,
σαν τις πολλές που κανονίζουν φίλοι, για να δείξουν υποτίθεται συλλογές έργων τέχνης,
μα καταλήγουν φθηνό κουτσομπολιό...

Ξαφνικά όμως,
η ματιά μου έπεσε σ' ένα θεσπέσιο θέαμα...
όμορφη γαλανή θάλασσα μπρος μου,
έμοιαζε απομεσήμερο,
στην άμμο, περπατούσε κάτω από ομπρέλα,
κορίτσι άλλης εποχής...
φόρεμα πλουμιστό φορούσε,
η ματιά όμως θλιμμένη... κάποιον χαιρετούσε...
είδα καλύτερα,
μόλις έφευγε μια βάρκα.
Μέσα ξανθό παλικάρι,
μαλλον για την αναζήτηση μιας τύχης ξεκινούσε...
χαρούμενος αυτός,
σα να' δινε υπόσχεση,
πως σύντομα κοντά της θα γυρνούσε...

Φαντάστηκα,
πως η κοπέλα είμαι εγώ,
μα ακόμα περιμένω να φανεις,
περνούν τα χρόνια...
μη μου γελας λοιπόν, δεν σε πιστεύω,
και το μαντήλι σου κουνώ,
σαν σε αντιο...

  από " Τάνκο στα θρύψαλα μιας αγάπης "

Υγρές γειτονιές / Άγας Κώστας

Υγρές γειτονιές
μ’ απλές συνταγές
η μοίρα χορταίνει την άδεια ζωή.
Σε μπαρ σκοτεινά,
σε σπίτια ορφανά
η πόλη ανασαίνει δική μας πνοή.
Με μάτια βουβά,
κομμένα φτερά
πονάμε, αγαπάμε, γευόμαστε φως
κει που οι ρεματιές
χαθήκαν στο χθες
σκορπίστηκε της ζήσης μας ο αφρός.
Για μας τους απλούς
τους καθημερνούς
η θλίψη μας μοιάζει χαλί μαγικό
μάς πάει εκεί
που η κάπνα αρκεί
καθώς σιγοκαίει φεγγάρι χλωμό.
Τσιγάρα στριφτά,
διπλά τα ποτά,
το σήμερα είναι μια κόπια του χθες
με κρύφιους λυγμούς
και με νυσταγμούς
τους κόσμους μας κρύψαμε μες στις καρδιές.
Τι κι αν οι πνοές
μάς βγαίνουν βαριές
τι κι αν οι μιλιές μας γοργά ξεψυχούν
μιζέρια γλυκιά
μάς βρίσκει ξανά
σαν λίγο τα βλέμματα συναντηθούν.
Βιτρίνες παντού
με λάμψη χρυσού
μα ο κόσμος δεν ζει μοναχά με ψευτιές.
Για μας η ζωή
μια πήχη κλαδί
που ανθεί μεθυσμένο σε υγρές γειτονιές.

στο μύλο τον παλιό / Άγας Κώστας

Θα σε καρτερώ ξανά στο μύλο τον παλιό
δίπλα από το ξύλινο πορτάκι το στενό
θα `ναι αυτόπτες μάρτυρες στα χάδια, στα φιλιά
η φραγκοσυκιά, τα σκίνα κι η ξερολιθιά.
Κει που ο αγέρας σαν φυσούσε ξύπναγ’ η ζωή
κι η πνοή του τότε σήμαινε ζεστό ψωμί
κει που τα ερείπια κρύβουνε γλυκά το χθες
θα προσμένω τις ερωτικές σου τις ματιές.
Αύριο θα φύγεις και θ’ αφήσεις το νησί
άσχημα μεθά του χωρισμού μας το κρασί
κι εγώ κάτω από το μύλο για στερνή φορά
θα σε κλείσω μέσα στη ζεστή μου αγκαλιά.
Η μεγάλη πόλη σαν σειρήνα τραγουδά
και σε θέλει εφιάλτες για να σε κερνά
από μέσα σου θα σβήσει θυμαριού οσμή
και θα σού αλέσει σαν το μύλο τη ζωή.

Βιογραφικόν ( Του Αιγαίου η μοναξιά ) / Άγας Κώστας

1.
Ήταν μια θάλασσα πλατιά
η πρώτη μου εικόνα
που με καλούσε στα βαθιά
ν' αρχίσω τον αγώνα.

Μα η θάλασσα αγρίεψε
και σκίστηκαν τα ουράνια
ο τρόμος μας κυρίεψε
κι η εθνική ορφάνια.

Με βρήκαν μέρες της ντροπής
και μου 'παν "καλημέρα"
κι η Ελλάδα έμοιαζε θαρρείς
θλιμμένη περιστέρα.

Καράβι πήρα κι έφυγα
στο χάος για ταξίδι
σε νέους κόσμους έφτασα
ν' αρχίσω άλλο παιχνίδι.

ΡΕΦΡΑΙΝ :
Μες στα μάτια σου αρμενίζει
του Αιγαίου η μοναξιά
κι η ψυχή σου φτερουγίζει
σε μια Ελλάδα που ξεψυχά.

Κι αν ο έρωτάς μας τώρα
στα πελάγη έχει κλειστεί
σε δυο χούφτες άγιο χώμα
είναι όμορφη η ζωή.

2.
Ποιοι ήπιανε τις θάλασσες,
ποιοι κλέψανε τα ουράνια,
ποιοι φτιάξαν ύπουλες σκιές
για των παιδιών τα μάτια;

Τους πόθους μας παγίδεψαν
οι γυάλινες οάσεις
αφού μ' αυτές μας έθρεψαν
του κόσμου οι τηλεοράσεις.

Στα κλαμπ μας υποδέχτηκαν
πολύχρωμα φεγγάρια
μα απ' την ψυχή μας κόπηκαν
τα πιο όμορφα κλωνάρια.

Κι αν πρόωρα γεράσαμε
ζητώντας μιαν αγάπη
μονάχοι ξεπεράσαμε
άλλων γενιών τα πάθη.


3.
Η μοίρα μάς αρνήθηκε
των γιασεμιών το βλέμμα
μια πολιτεία πνίγηκε
στου χρόνου τ' άγριο ρέμα.

Ξερίζωσαν τις λεμονιές
από τις Κυριακές μας
και σε κουτιά μείναν κλειστές
οι παιδικές φωνές μας.

Τους στίχους μου τους κλείδωσα
σε μυστικά συρτάρια
τα χάδια σου αναζήτησα
που έχασα στα ζάρια.

Κι αν μοιάζει μ' άγονη γραμμή
η περιπλάνησή μου
εσύ είσαι δέντρο και πηγή
στη μέση της ερήμου.

Μάρκος Βαμβακάρης (βιογραφία)

Γεννήθηκε στις 10 Μαΐου, του 1905 στον Δανακό της Σύρου από οικογένεια Καθολικών (για τον λόγο αυτό αργότερα απέκτησε και το παρατσούκλι «Φράγκος»). Οι γονείς του ήταν φτωχοί αγρότες και ήταν ο πρωτότοκος από έξι αδέλφια. Ο παππούς του έγραφε τραγούδια και ο πατέρας του έπαιζε ζαμπούνα ενώ πολλές φορές από μικρή ηλικία τον συνόδευε ο μικρός Μάρκος παίζοντας τουμπί (νησιώτικο τύμπανο) σε διάφορα πανηγύρια. Λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης της οικογένειάς του, ο Μάρκος αναγκάστηκε να αφήσει το σχολείο και να εργαστεί ως λούστρος, εφημεριδοπώλης, εργάτης σε κλωστήρια, βοηθός σε οπωροπωλεία και άλλα.

Σε ηλικία 12 ετών έφυγε από τη Σύρο, αφού έριξε άθελά του ένα βράχο πάνω στη σκεπή ενός σπιτιού και πήγε στον Πειραιά, όπου αργότερα τον ακολούθησε και η οικογένειά του. Εκεί ασχολήθηκε με διάφορα επαγγέλματα, όπως λιμενεργάτης (φορτοεκφορτωτής, εργάτης γαιανθράκων στα λεγόμενα «καρβουνιάρικα») και περίπου από το 1925 μέχρι το 1935 ως εκδορέας στα δημοτικά σφαγεία Πειραιά και Αθηνών.

Εκείνη την εποχή ο Μάρκος Βαμβακάρης ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε την πρώτη του γυναίκα, Ελένη Μαυροειδή («Ζιγκοάλα»).

Παράλληλα, ενώ είχε ορκιστεί ότι αν δε μάθει να παίζει θα κόψει τα δάχτυλα του με χασαπομάχαιρο, άρχισε να μαθαίνει μπουζούκι και να γράφει τα πρώτα του τραγούδια, εντυπωσιάζοντας με την ταχύτητα που έμαθε το όργανο και με την ικανότητα, την ευρηματική πενιά, τη δεξιοτεχνία και τη στιχογραφία του.

Συμμετείχε μαζί με τον Γιώργο Μπάτη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Ανέστη Δελιά στο πρωτοποριακό για την εποχή μουσικό σχήμα που ονομάστηκε «Η Τετράς η ξακουστή του Πειραιώς». Το 1933, έπειτα από την πιεστική παρότρυνση του Σπύρου Περιστέρη, o Μάρκος Βαμβακάρης κυκλοφόρησε την πρώτη ηχογράφηση με μπουζούκι στην Ελλάδα, το «Καραντουζένι» («Έπρεπε να 'ρχόσουνα ρε μάγκα μου») ερμηνεύοντάς το ο ίδιος, παρόλες τις επιφυλάξεις που είχε για την ποιότητα της φωνής του. Η περίοδος λίγο πριν τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είναι ίσως η παραγωγικότερή του. Μεταξύ άλλων, το 1935 έγραψε και ηχογράφησε τη «Φραγκοσυριανή» -το γνωστότερο ίσως τραγούδι του - το οποίο όμως έγινε πολύ μεγάλη επιτυχία 25 χρόνια αργότερα με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο ίδιος αφηγείται για τη δημιουργία του τραγουδιού:

"Όλος ο κόσμος της Σύρου μ' αγαπούσε πολύ, διότι κι εγώ ήμουν Συριανός και το είχαν καμάρι οι Συριανοί. Κάθε καλοκαιράκι με περίμεναν να πάω στη Σύρα να παίξω και να γλεντήσει όλη η Σύρα μαζί μου. Το 1935 πήρα μαζί μου τον Μπάτη, τον αδερφό μου τον μικρό και τον πιανίστα Ροβερτάκη και πήγα για πρώτη φορά στη Σύρο, σχεδόν είκοσι χρόνια αφ' ότου έφυγα από το νησί. Πρωτόπαιξα, λοιπόν, σ' ένα μαγαζί στην παραλία, μαζεύτηκε όλος ο κόσμος. Κάθε βράδυ γέμιζε ο κόσμος το μαγαζί κι έκατσα περίπου δύο μήνες. Εγώ, όταν έπαιζα και τραγουδούσα, κοίταζα πάντα κάτω, αδύνατο να κοιτάξω τον κόσμο, τα έχανα. Εκεί όμως που έπαιζα, σηκώνω μια στιγμή το κεφάλι και βλέπω μια ωραία κοπέλα. Τα μάτια της ήταν μαύρα. Δεν ξανασήκωσα το κεφάλι, μόνο το βράδυ την σκεφτόμουν, την σκεφτόμουν..... Πήρα, λοιπόν, μολύβι κι έγραψα πρόχειρα:

Μία φούντωση, μια φλόγα

έχω μέσα στην καρδιά

Λες και μάγια μου΄χεις κάνει

Φραγκοσυριανή γλυκιά...

Ούτε και ξέρω πως την λέγανε ούτε κι εκείνη ξέρει πως γι ' αυτήν μιλάει το τραγούδι. Όταν γύρισα στον Πειραιά, έγραψα τη Φραγκοσυριανή."

Ο Μάρκος Βαμβακάρης αποδείχτηκε ατυχέστατος στο γάμο του με τη Ζιγκοάλα. Τον απατούσε με τον κουμπάρο τους, αλλά εκείνος εξακολουθούσε να την αγαπάει. Αυτό έγινε αιτία να ξεσπάσει άγριος καυγάς μεταξύ αυτού και του μεγάλου του αδελφού, με το διαζύγιο να μην αργεί να εκδοθεί. Όμως και μετά το διαζύγιο, η Ζιγκοάλα εξακολουθούσε να έχει οικονομικές απαιτήσεις. Ο Μάρκος Βαμβακάρης αντιμετώπισε αυτή την κατάσταση εξ ίσου προκλητικά: έγραφε τα τραγούδια του (ακόμα και αυτοβιογραφικά που τον φωτογράφιζαν ως δημιουργό τους, π.χ. ο «Πολυτεχνίτης») σε ονόματα όπως του Περιστέρη και του Μάτσα, καθώς και σε ψευδώνυμα ανύπαρκτων προσώπων, φυσικά εισπράττοντας ο ίδιος τα πνευματικά δικαιώματα. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να μειώσει στο ελάχιστο το προσωπικό τεκμαρτό (κι όχι πραγματικό) εισόδημά του και η Ζιγκοάλα να μην του πάρει τίποτα. Για αυτήν την ιστορία ο Μάρκος έγραψε το αυτοβιογραφικό του τραγούδι «Το διαζύγιο».

Το 1937 συμβιβάζεται με τη λογοκρισία του καθεστώτος Μεταξά και προσαρμόζει τους στίχους του. Ήταν τόσο δημοφιλής που στη μια από τις τρεις φορές που επισκέφτηκε τη Θεσσαλονίκη και έδωσε συναυλία μαζεύτηκε για να τον ακούσει 50.000 κόσμος, στην πλατεία του Λευκού Πύργου. Σε αυτό το τραγούδι («Το 1912») υμνεί τη Θεσσαλονίκη, ενώ παραδόξως ως τότε δεν είχε κάνει ούτε μια αναφορά σε κάποιο τραγούδι του για τον Πειραιά, την πόλη όπου ζούσε και δημιουργούσε. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου ερμηνεύει τραγούδια δικά του και του Σπύρου Περιστέρη, με στίχους προσαρμοσμένους στο ελληνοϊταλικό έπος (Γειά σας φανταράκια μας, Το όνειρο του Μπενίτο κ.α.).

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πέθαναν αρκετές προσωπικότητες της ελληνικής λαϊκής και ρεμπέτικης μουσικής (Παναγιώτης Τούντας, Κώστας Σκαρβέλης, Γιοβάν Τσαούς, Βαγγέλης Παπάζογλου, ο στενός συνεργάτης του Ανέστης Δελιάς κ.ά.). Ο Μάρκος Βαμβακάρης, αφού κατάφερε να επιβιώσει, παντρεύτηκε το 1942 για δεύτερη φορά την Ευαγγελία με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά (δύο εκ των οποίων πέθαναν και από τ' άλλα τρία, τον Βασίλη, τον Στέλιο και τον Δομένικο, οι δύο τελευταίοι έγιναν γνωστοί μουσικοί).

Όμως ο θάνατος των παραπάνω μουσικών δεν έμελλε να αφήσει ανεπηρέαστη την πορεία του Μάρκου Βαμβακάρη. Έτσι, μετά την απελευθέρωση και κατά την περίοδο 1948-1959, περνάει δύσκολες ώρες, καθώς η ελληνική μουσική βιομηχανία, τα ηνία της οποίας περνούν σε χέρια ανθρώπων που ο Μάρκος Βαμβακάρης είχε βοηθήσει να αναδειχτούν, φέρεται αχάριστα στον πρωτοπόρο του μπουζουκιού που θεωρείται πια «ξεπερασμένος». Οι δισκογραφικές εταιρίες παύουν να τον καλούν για ηχογραφήσεις και τα μεγάλα νυχτερινά κέντρα τού αρνούνται τη συνεργασία. Περνάει σοβαρές περιπέτειες με την υγεία του (παραμορφωτική αρθρίτιδα στα δάχτυλα, κάτι που τον δυσκολεύει να παίζει μπουζούκι) και την οικονομική του κατάσταση, ενώ αφορίζεται από την Καθολική Εκκλησία γιατί παντρεύτηκε δεύτερη φορά με ορθόδοξο γάμο (ο αφορισμός ήρθη το 1966).

Ο Μάρκος Βαμβακάρης καταφέρνει να επιβιώσει αλλά και να αποκαταστήσει το πρόβλημα υγείας του πηγαίνοντας στα ιαματικά λουτρά της Ικαρίας. Το 1954, ξεχασμένος από τους περισσότερους, επισκέφτηκε τη Σύρο όπου έμεινε για ένα έτος και γνωρίσε την αποθέωση από τον κόσμο του νησιού, ο οποίος δεν τον ξέχασε. Ο Μάρκος έπαιξε και τραγούδησε στην Ταβέρνα του Λιλή, στην Άνω Σύρο, για μια εβδομάδα.

Αυτά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '50, όταν μετά από πρωτοβουλία του Τσιτσάνη, η δισκογραφική εταιρία Columbia αποφασίζει να κυκλοφορήσει παλιά και καινούρια τραγούδια του Βαμβακάρη, τραγουδισμένα από τον ίδιο και από καλλιτέχνες όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Καίτη Γκρέι, η Άντζελα Γκρέκα κ.ά. Το 1960 αρχίζει η «δεύτερη καριέρα» του, όπως χαρακτηρίζεται από τον ίδιο.

 Ο Μάρκος Βαμβακάρης πέθανε στις 8 Φεβρουαρίου του 1972 σε ηλικία 66 ετών, συνεπεία νεφρικής ανεπάρκειας που δημιούργησε σακχαρώδης διαβήτης. Όπως δήλωσε ο γιος του Μάρκου, Δομένικος, σε γνωστή τηλεοπτική εκπομπή, για την κηδεία του πατέρα του η οικογένειά του αναγκάστηκε να καταφύγει σε δάνειο προκειμένου να καλύψει τα έξοδά της.

 Τα ηχογραφημένα τραγούδια του Βαμβακάρη υπερβαίνουν τα 200. Η πλειοψηφία από αυτά ηχογραφήθηκε σε δίσκους 78 στροφών μεταξύ των ετών 1933 και 1956. Από το 1932 μέχρι το 1960 ηχογράφησε 149 τραγούδια δικής του σύνθεσης και 220 ως ερμηνευτής (131 δικά του και 89 άλλων δημιουργών) μεταξύ των οποίων συνθέσεις του Σπύρου Περιστέρη (30 τραγούδια), του Βασίλη Τσιτσάνη (24 τραγούδια), του Απόστολου Χατζηχρήστου (7 τραγούδια) και άλλων. Για να αποφύγει την περίπτωση κατάσχεσης των πνευματικών του δικαιωμάτων λόγω της δικαστικής αντιπαράθεσης με την πρώτη του σύζυγο, χρησιμοποίησε ως ψευδώνυμο το όνομα του παππού του (Ρόκος), ενώ αρκετά τραγούδια του έχουν κατοχυρωθεί στο όνομα φίλων του, όπως του Γ. Φωτίδα, της Αθ. Παγκαλάκη (ή Φωτίδα), του Μ. Μάτσα και άλλων.

από την βικιπαίδεια