Πυρπόληση / Παπασταθόπουλος Γεώργιος

                    

 

                             Ξάπλωσα με την πλάτη στο ντιβάνι,  

                             έβαλα τις παλάμες στον αυχένα,  

                             κοίταζα δίχως βλέμμα το ταβάνι  

                             και όπως πάντα πρόσμενα εσένα,  

 

                             πάλι κι απόψε να ρθεις για σεργιάνι,  

                             στις σκέψεις να μού φέρεις ένα-ένα  

                             ψεύτικων «Σ’ αγαπώ» το καραβάνι  

                             στα μέτρα σου κομμένα και ραμμένα!  

 

                             Κάθε βραδιά σ’ έχω εδώ κοντά μου,  

                             να με κρατάς μέχρι τη χαραυγή,  

                             άγρυπνο μες στης σκέψης τον οντά μου  

 

                             και το πρωί αφήνω μια κραυγή  

                             και πάνω στα σεντόνια μου αρνούμαι,  

                             να σβήσω τη φωτιά, που πυρπολούμαι!  

ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ / (Προτείνει η Βασιλική Κοκκίνου)

Η ίδρυση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης ήταν ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο που εμπνεύστηκαν ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή και ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Δεν οραματίστηκαν μόνο την απελευθέρωση της Μικράς Ασίας, αλλά και τον εκπολιτισμό και την πνευματική και διοικητική άνθισή της, με επίκεντρο το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης.

Αλλά ας πούμε λίγα λόγια για τον σπουδαίο επιστήμονα  Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Ήταν Έλληνας της διασποράς και γόνος μεγάλης ελληνικής οικογένειας από το Μποσνοχώρι ή Βύσσα, προάστιο της Αδριανούπολης. Γεννήθηκε στο Βερολίνο στις 13 Σεπτεμβρίου 1873. Δέχθηκε ελληνοχριστιανική παιδεία και μητρική του γλώσσα ήταν η ελληνική. Παρότι στην αρχή σπούδασε πολιτικός μηχανικός στη  Στρατιωτική Σχολή του Βελγίου στις Βρυξέλλες, κατάλαβε ότι ήταν κάτι που δεν τον ικανοποιούσε κι έτσι συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν που θεωρείτο ως το υψιπύργιον των Μαθηματικών. Με την διδακτορική εργασία του το 1904 για τις Ασυνεχείς λύσεις του Λογισμού των Μεταβολών, αναγορεύτηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας και των Μαθηματικών. Εν συνεχεία διορίστηκε τακτικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Αννόβερου, και χάρη στις μελέτες και στα επιτεύγματά του στο χώρο της Φυσικής, ανέλαβε τη θέση του Τακτικού Καθηγητή σε Πολυτεχνείο της Πολωνίας. Ακολούθησε ο διορισμός του στο Πανεπιστήμιο του Μπρέσλαου, όπου διαδέχτηκε  στην πρώτη έδρα της Μαθηματικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν τον διάσημο Καθηγητή Φέλιξ Κλάιν, ένα από τα σπουδαιότερα μαθηματικά πνεύματα της εποχής, τον Δία των Μαθηματικών, όπως τον αποκαλούσαν. Ο Καραθεοδωρή, με το βιβλίο του Θεωρία των Συναρτήσεων, που εξέδωσε το 1918, είχε κερδίσει την παγκόσμια αποδοχή και τον έπαινο, κι έτσι το ίδιο έτος εκλέχτηκε Τακτικός Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και το επόμενο έτος, στις 3 Ιουλίου 1919, ανακηρύχθηκε Μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

Παρ’ όλο που ο Καραθεοδωρή ήταν ολόψυχα δοσμένος στα μαθηματικά, η μακροχρόνια ενασχόληση της οικογένειάς του με την πολιτική και τη διπλωματία δεν του επέτρεπε να αδιαφορεί για τα κοινά. Η οικογενειακή αυτή παράδοση, το αναγνωρισμένο επιστημονικό κύρος, η φιλοπατρία, καθώς και τα αποδεδειγμένα διοικητικά προσόντα του Καραθεοδωρή, οδήγησαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο στο να τον καλέσει τον Σεπτέμβριο του 1919 στο Παρίσι από το Βερολίνο. Εκεί ο σπουδαίος επιστήμονας του παρουσίασε κάποιες απόψεις του για την ίδρυση ενός δεύτερου πανεπιστημίου στην Ελλάδα και του υπέβαλε σχετικό γραπτό υπόμνημα. Ο Βενιζέλος αποφάσισε έδρα αυτού του δεύτερου πανεπιστημίου να είναι η Σμύρνη, η οποία από τον Μάιο του 1919 είχε ήδη απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό. Έτσι τον Ιούλιο του 1920, η Ελληνική Κυβέρνηση καλεί επίσημα με επιστολή της τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή να αναλάβει την έδρα του Τακτικού Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ταυτόχρονα να οργανώσει το Πανεπιστήμιο της Σμύρνης. Το σχέδιο της λειτουργίας του το συντάσσει ο Καραθεοδωρή κατά το πρότυπο των Αγγλοσαξονικών Πνευματικών Ιδρυμάτων, τα οποία περιλαμβάνουν Θεωρητικές και Εφηρμοσμένες Επιστήμες. Επίσημη γλώσσα ορίζεται η ελληνική. Έμβλημά του έχει τη φράση «Φως εξ Ανατολών», επειδή ο κορυφαίος Καθηγητής επιθυμεί να περάσει σε όλους το μήνυμα ότι «η Ελλάδα δεν πηγαίνει στη Μικρά Ασία για να κατακτήσει και να δυναστεύσει ξένους λαούς, αλλά για να μεταδώσει σε αυτήν τον ανώτερο πολιτισμό της».

Επίσημα η οργάνωση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης ανατέθηκε στον Καραθεοδωρή από τον ύπατο αρμοστή της Ελλάδας Αριστείδη Στεργιάδη. Προτεραιότητα του σπουδαίου επιστήμονα ήταν να εφοδιάσει το Πανεπιστήμιο με τα απαραίτητα όργανα και το ειδικό υλικό που απαιτείται. Συμπαραστάτη του στην επιλογή και την προμήθεια όλων αυτών είχε τον καθηγητή του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Γεώργιο Ιωακείμογλου. Ο Καραθεοδωρή φρόντισε ακόμη και για την επίπλωση του  πανεπιστημίου.

Σύμφωνα με το διάταγμα της Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης, το Πανεπιστήμιο θα περιλάμβανε : 1) Σχολή γεωπονική και φυσικών επιστημών, με σκοπό την εκπαίδευση πολιτικών μηχανικών, μηχανολόγων, αρχιτεκτόνων, ηλεκτρολόγων, χημικών, γεωλόγων, βοτανολόγων, ζωολόγων κ.ά. 2) Σχολή ανατολικών γλωσσών και ανατολικού πολιτισμού, από όπου θα αποφοιτούσαν δάσκαλοι για τα ανώτερα εκπαιδευτήρια. Στη σχολή θα διδάσκονταν η τουρκική, η αραβική, η περσική, η αρμενική καθώς και η αρχαία και νεότερη εβραϊκή γλώσσα. 3) Σχολή δημοσίων υπαλλήλων. 4) Σχολή Εμπορική. 5) Σχολή χωροσταθμών και εργοδηγών, όπου θα φοιτούσαν επιστάτες τεχνικών έργων. 6) Ανώτερο μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο, για τη μόρφωση μουφτήδων και ιεροδικαστών. 7) Ινστιτούτο υγιεινής. 8) Δημόσια βιβλιοθήκη.

Ο Καραθεοδωρή θεωρούσε τη βιβλιοθήκη ως σπονδυλική στήλη του Πανεπιστημίου. Φιλοδοξούσε να την εμπλουτίσει τόσο, ώστε να είναι μοναδική στην Ανατολή. Σ’ αυτό τον βοήθησε ο Άουσερερ, ο οποίος ήταν για 12 χρόνια υπάλληλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Βερολίνου που επιπλέον ήξερε τουρκικά. Ο Άουσερερ πέτυχε την αγορά σπουδαίων συγγραμμάτων που στάλθηκαν στη Σμύρνη συσκευασμένα σε 36 μεγάλα κιβώτια. Αργότερα σ’ αυτά προστέθηκαν πολλά σπάνια και δυσεύρετα βιβλία σχετικά με τη Μικρά Ασία. Τα είχαν συγκεντρώσει οι Αυστριακοί αρχαιολόγοι, οι οποίοι διενεργούσαν ανασκαφές στην περιοχή της Εφέσου και της Σμύρνης κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η επιλογή του καθηγητικού προσωπικού έγινε από τον ύπατο αρμοστή Στεργιάδη, με βάση τα πρόσωπα που υπέδειξε ως κατάλληλα ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.

Για τη στέγαση του Πανεπιστημίου της Σμύρνης χρησιμοποιήθηκε ένα μεγάλο και ευρύχωρο κτήριο στον λόφο του Μαχρή Μπαμπά. Το κτήριο ήταν μισοτελειωμένο όταν απελευθερώθηκε η Σμύρνη. Προοριζόταν να στεγάσει δημόσια βιβλιοθήκη και ανώτερη τουρκική σχολή. Αμέσως η Ύπατη Αρμοστεία ασχολήθηκε με τη διαμόρφωση και την αποπεράτωση του κτηρίου, που θα περιλάμβανε 70 ευρύχωρες αίθουσες, αμφιθέατρο 320 θέσεων και μεγάλο περίβολο. Οι εργασίες αποπερατώθηκαν τον Οκτώβριο του 1921. Από τον Αύγουστο έως και τον Οκτώβριο του 1921, ο Καραθεοδωρή πήγε στη Γερμανία για να μεριμνήσει για θέματα του Πανεπιστημίου. Επέστρεψε στη Σμύρνη στις 12 Οκτωβρίου. Από τότε παρέμεινε εκεί μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εργάστηκε με πίστη και ενθουσιασμό για την οργάνωση του Πανεπιστημίου, το οποίο δεν ήταν γραφτό να λειτουργήσει. Ο μοιραίος Αύγουστος του 1922 έφτασε με όλα τα τραγικά επακόλουθά του για τον Ελληνισμό και κυρίως για τον μικρασιατικό Ελληνισμό. Ο Καραθεοδωρή έμεινε εκεί μέχρι την τελευταία ημέρα. Έφυγε με το τελευταίο ελληνικό πλοίο από τη Σμύρνη και μόνο αφού πρώτα κατάφερε να φορτωθούν για την Αθήνα όλα τα βιβλία και ένα μέρος από τα όργανα του Πανεπιστημίου, που με τόση φροντίδα είχε συλλέξει. Ο Καραθεοδωρή ήταν αυτός που κλείδωσε την κεντρική πόρτα του Πανεπιστημίου της Σμύρνης. Οι λυγμοί του συνόδευαν το γύρισμα στην κλειδαριά του μεγάλου κλειδιού της πόρτας. Το κλειδί αυτό το παρέδωσε αργότερα συμβολικά στον Νικόλαο Πλαστήρα. Γράφει ο τότε πρόξενος  της Αμερικής στη Σμύρνη, Τζορτζ  Χόρτον, στο βιβλίο του «Αναφορικά με την Τουρκία» : «Ένας από τους τελευταίους Έλληνες που είδα στους δρόμους της Σμύρνης πριν από την είσοδο των Τούρκων ήταν ο καθηγητής Καραθεοδωρή, πρύτανις του καταδικασμένου εν τη γενέσει του Πανεπιστημίου. Όταν αναχώρησε ο Καραθεοδωρή από τη Σμύρνη, ήταν σαν να έφευγε από τη Μικρά Ασία η ενσάρκωση της ελληνικής ευφυΐας, της τέχνης και του πολιτισμού». Ενώ ο δημοσιογράφος Θεοδόσιος Δανιηλήδης, ο άνθρωπος που τον έσωσε την τελευταία στιγμή από τον θάνατο, γράφει στο προσωπικό του ημερολόγιο : «Ήμουν έτοιμος να αποπλεύσω με μια κατάμεστη βάρκα, όταν είδα στην προκυμαία τον Καθηγητή. Του έκανα νόημα να έρθει, αλλά αυτός προσπαθούσε να παρηγορήσει μια γριούλα. Σχεδόν σηκωτό τον πήγα στη βάρκα. Μέχρι να φτάσουμε στο «Νάξος», είχε στραμμένη την κεφαλή προς τη μεριά της Σμύρνης που καιγόταν. Ήταν αμίλητος και δακρυσμένος…»

Τα πολύτιμα βιβλία, τα όργανα φυσικής και χημείας του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, καθώς και το αρχείο του (έγγραφα, επιστολές, λογαριασμοί τραπεζών, προσφορές, αποδείξεις κ.τ.λ.) παραδόθηκαν από τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή στον καθηγητή Δημήτριο Χόνδρο. Σήμερα όλα αυτά φυλάσσονται στο Μουσείο «Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας» του Πανεπιστημίου Αθηνών (Σόλωνος 104).  


(Πηγή : Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή – Ο ιδρυτής του Πανεπιστημίου της Σμύρνης, της Δέσποινας Τραυλού, οικονομολόγου – εκδότριας.)

(Εικόνα: Πανεπιστήμιο Σμύρνης - Ιστότοπος "Κωνσταντινούπολη")

Για τη μητέρα πατρίδα / Προδρόμου ΝΙκόλας

 

Και τώρα τι κατάλαβες που από το άγγιγμα του λερωμένο σου χεριού,

νεκροταφεία ανθίζουν και θάνατοι γεννιούνται;

Παιδιά σφαγμένα άφησαν την τελευταία τους κηλίδα σε άγνωστη οδό,

σε τόπο που βρωμάει από τα χνώτα σου.

Εκείνο το καλοκαίρι κόχλαζε η γη από θυμό και η φύση εξοργίστηκε,

μα εσύ προσκόλλησες στο εθνικό σου χρέος.

Εις έναν φασισμό πιστεύεις και με τα τρία δάχτυλα συγχώρεση ζητάς,

νομίζοντας πως η νηστεία σου είναι αρκετή.

Το χρέος σου ξεπλήρωσες, τα χέρια σου τα μάτωσες, ώρα να κοιμηθείς.

Ζήτω η Πατρίδα, Ζήτω το Έθνος.

Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε / Θεοχάρη - Χριστοφόρου Ιωάννα

Ιχνηλάτη των ονείρων
σκύψε,
το αυτί σου
με αρχέγονο μυστικό να χαϊδέψω.
Καλοκαίρια το φιλντισένιο δέρμα
θα στεγνώσουν
και βροχές ξανά τη σκέψη
θα ποτίσουν.
Ποιος τάχα το γνωρίζει
ποια εποχή θα ανθίσει η ψυχή
και πότε σαν μήλο της Εδέμ
θα σε κόψει για να σε γευτεί
ένας μεγάλος Θάνατος.
Δική σου δεν θα ναι για πάντα
η άνοιξη.

ΣΜΥΡΝΗ, ΤΟ ΠΑΡΙΣΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

 (Προτείνει η Βασιλική Κοκκίνου)

"Στη μητέρα μας το Αιγαίο, κάθε Αύγουστο φυσούν τα μελτέμια. Είναι ο καιρός τους. Τα κύματα δέρνουν τους γυμνούς βράχους των νησιών, και στις ασέληνες νύχτες στεφανώνουν τον αφρό τους με άστρα. Σε κάποιο νησί του αρχιπελάγους μας είναι ένας κόρφος. Λένε πως στο βυθό του αναπαύονται οι αρχαίες θαλασσινές θεότητες του Αιγαίου. Μια απ’ αυτές τις νύχτες του καλοκαιριού θα ξυπνήσουν και θ’ ανεβούν στην επιφάνεια. Είναι ο καιρός τους. Θα πάνε ως το ακρογιάλι και θα ρωτήσουν τα γέρικα δέντρα, τις ελιές με τους τυραννισμένους κορμούς, να μάθουν αν τίποτα νέο υπάρχει από την Ελλάδα – για τον Πάνα και για τους Σατύρους. Τα φύλλα θα σαλέψουν αλαφρά για ν’ αποκριθούν πως 'Όχι. Τίποτε ακόμα'. 'Άραγες θα ζουν;' θα ρωτήσουν πάλι οι πικραμένες θεότητες. Κι οι ελιές που είναι βέβαιες γι’ αυτό θα τις ησυχάσουν. 'Ω! Πώς γίνεται να πεθάνουν;"
   ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ

Αλήθεια, πώς γίνεται να πεθάνουν; Απ’ όλους τους λαούς που ζήλεψαν τις χάρες ενός ουρανού πάντα γελαστού και μιας γης πάντα απλόχερης, εκείνοι που απόθεσαν δυνατότερα τη σφραγίδα της παρουσίας τους στη Μικρά Ασία ήταν οι Έλληνες. Αιολείς και Ίωνες στην αρχή, Γραικορωμαίοι και Βυζαντινοί αργότερα, περιφρονημένοι ραγιάδες στο τέλος, ουδέποτε, από τους χρόνους της προϊστορικής ομίχλης, έως το 1922 δεν έπαψαν να συνθέτουν το κυρίαρχο κοινωνικό και πολιτισμικό στοιχείο της περιοχής. Ο Πατέρας της Ιστορίας Ηρόδοτος και ο μεταγενέστερός του Παυσανίας – Μικρασιάτες και οι δύο- μας πληροφορούν ότι οι Έλληνες άποικοι που πρωτοπάτησαν εκεί ήταν κυρίως Αθηναίοι, με αρχηγό τον Άνδροκλο, γιο του ηρωικού βασιλιά της Αθήνας Κόδρου. Λίγο αργότερα, αμέσως μετά το τέλος του Τρωικού Πολέμου, οι παλαίμαχοι Αχαιοί οπλίτες του Αγαμέμνονα περιπλανιούνται με τη σειρά τους στις ακτές, σπέρνοντας στο διάβα τους καινούριες πολιτείες – Μίλητος, Έφεσος, Φώκαια, Πέργαμος, Αλικαρνασσός. Αυτοί είναι οι ιδρυτές της Ιωνίας. Καμιά εξηνταριά χρόνια μετά τα Τρωικά κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτοι Αιολείς άποικοι, φυγάδες από την ίδια την πατρίδα τους, εξαιτίας της εισβολής των Θεσσαλών. Αποβιβάζονται στον Έρμαιο ή Ερμαϊκό κόλπο, εκεί όπου σε λίγο θα ξεπροβάλει η Σμύρνη. Αυτές οι αρχαίες ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας υπήρξαν αστραφτερά μετέωρα που σελάγισαν και φώτισαν το μολυβένιο ουρανό ενός κόσμου βουτηγμένου στην άγνοια και στη βαρβαρότητα, με πρώτη και καλύτερη τη Σμύρνη.

Προικισμένη με ένα αρκετά μεγάλο φυσικό λιμάνι και ευρισκόμενη στη μέση του Αιγαίου αρχιπελάγους, η Σμύρνη είναι η αντιπροσωπευτική ιδανική πόλη-λιμάνι, με σημαντική δραστηριότητα από την αρχαιότητα. Ωστόσο κατά τον 18ο αιώνα, η Σμύρνη αναδείχθηκε ως το μοναδικό και με διαφορά πιο σημαντικό διεθνές λιμάνι στην Ανατολική Μεσόγειο. Υπερτερούσε όλων των άλλων λιμανιών, περιλαμβανομένων της Κωνσταντινούπολης, της Θεσσαλονίκης και της Αλεξάνδρειας. Χειριζόταν τον μεγαλύτερο όγκο εμπορίου, στις εισαγωγές και στις εξαγωγές μεταξύ της τεράστιας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ευρώπης, από τη Δύση και την Περσία και από την Άπω Ανατολή. Κυριαρχούσε στους εμπορικούς δρόμους από ξηρά και θάλασσα. Η πόλη-λιμάνι θα συνεχίσει να αναπτύσσεται κατά το δεύτερο μισό του αιώνα, με τον ρυθμό να επιταχύνεται στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Αυτή η θεαματική και παρατεταμένη άνοδος της Σμύρνης, που από κεκτημένη ταχύτητα συνεχίστηκε και κατά τον επόμενο αιώνα, μειώθηκε μόνο με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στις αρχές του 20ου αιώνα.

Όμως η Σμύρνη τράβηξε και με την ομορφιά της τους ξένους επισκέπτες και περιηγητές που πάντοτε σχεδόν περιλάμβαναν αυτή την πόλη στον προγραμματισμό του ταξιδιού τους. Κατασπρη και "δυτικότροπη" βρίσκουν τη Σμύρνη, όταν την πρωταντικρίζουν οι ταξιδιώττες. Τα λευκά μεγαλόπρεπα κτήρια της παραλίας, σπίτια και εμπορικά Ελλήνων και Εβραίων και η εντυπωσιακή στην όψη προκυμαία, επηρεάζουν σίγουρα άμεσα τη θέα. Η προκυμαία, το καμάρι της Σμύρνης, στην κατασκευή της οποίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η τεράστια εμπορική ανάπτυξή της.

Αλλά ας δούμε πώς περιγράφουν με τη λογοτεχνική τους πένα οι συγγραφείς μας την πρωτεύουσα της Ιωνίας, τη Σμύρνη, όταν την βλέπουν από ψηλά.

Αλήθεια, τι ωραιότης από δω πάνω, - δηλαδή, τι ομορφιά. Ο ουρανός αγκάλιαζε τα νιάτα. Μες το μαγιάτικο καταμεσήμερο, ένα θάμπος από χρυσογάλανη αποθέωση άχνιζε τον ορίζοντα και καταστάλαζε στα διάσελα. Μα λίγο πιο κάτω από τα κορφοβούνια, ο ήλιος έκανε την απογραφή της πλάσης. Ο κάθε βράχος, το κάθε φαράγγι, ως και η κάθε πέτρα, ξεχωρίζανε πάνω στα δύο βουνά, τον Τμώλο και το Σίπυλο, τα λάξευε ο ήλιος με τα χίλια καλέμια της αχτιδοβολιάς του – και ύστερα, στον κάμπο, καταπιανότανε ψιλοδουλειά τις φυλλωσιές, ένα ένα φυλλαράκι, κοσκινίζοντας επάνω τους χρυσόσκονη. Μοναχικοί κουλάδες, περήφανοι στη μοναξιά τους, αναβλύζανε μέσ’ απ’ το πράσινο, πέρα, κατά το Καζαμίρ και το Σεβδίκιοϊ, εκεί όπου φλόκωνε μακρόσυρτος ο άσπρος καπνός του τραίνου, και πιο δώθε, έτσι που ν’ άνοιγες απεθαμή το χέρι σου θα τ’ άγγιζες, πνιγμένοι μες στ’ αμπέλια, μες στα πρεβόλια, μες στα λιόδεντρα και τους μπαξέδες, πράσινο παραλήρημα ο ψηλοθώρητος Κουκλουτζάς, ο Μπουρνόβας με τα πλατάνια και τα τρεχάμενα νερά, κι εκεί που σκαρφαλώνουν κάτι τσάμια είναι το Κοζαγάκι, και πλάι του ο χιλιαγαπημένος ο Μπουτζάς – όλ’ αυτά μιαν άλλη ατόφια ρωμιοσύνη...

Και τα θαλασσοπούλια, σκόρπια μέσα στη λάμψη τ’ ουρανού, ζυγιάζανε με ορθάνοιχτες φτερούγες και βουτούσανε από ψηλά.

Και στην καρσινή μεριά του κόρφου, η Άγια τριάδα, το Μπαϊρακλή, το Κορδελιό, προφτάσανε να καθρεφτιστούν μια τελευταία φορά για σήμερα, στ’ ασάλευτα γαλαζωπά νερά. Γιατί το αναρίγισμα της θάλασσας προχωρούσε απ’ το μπουγάζι, ολοένα κατά δω, κι ανέβαινε κιόλας μια φρεσκάδα, παλεύοντας με την κάψα του βουνού. Τα παιδιά τα θωρούσανε όλα αυτά, δίχως να τα χορταίνει η ψυχή τους. Τα χάραζε βαθιά ο νους μέσα στη θύμηση, σα να προαισθανότανε από τώρα, πως σε είκοσι χρόνια, μονάχα στ’ όνειρό τους θα τα βλέπανε. Όσα θα γλιτώνανε.

Πράγματι, είναι απορίας άξιο πώς αυτή η για 500 χρόνια τουρκόπολη κατάφερε όχι μόνο να περισώσει την ελληνική της φυσιογνωμία αλλά και να εξελιχτεί στην ευρωπαϊκή μεγαλούπολη που εγκατέλειψαν οι Έλληνες και έκαψαν οι Τούρκοι το 1922

Θρυλική έχει μείνει η κοσμική ζωή της ιωνικής πρωτεύουσας που πυρήνας της ήταν η εύπορη ελληνική τάξη, ενισχυμένη όμως και από την ποικιλόχρωμη αριστοκρατία των ξένων διπλωματών, καθώς και των αξιωματικών του ναυτικού, που τα πλοία τους έφταναν συνεχώς στο λιμάνι. Σε καιρούς όπου το βικτωριανό πνεύμα προπορευόταν από την ίδια τη Βικτωρία, σκεπάζοντας με τις μελαγχολικές φτερούγες της υποκριτικής σεμνοτυφίας του την Ευρώπη, οι «Ανατολίτες» της Σμύρνης, άντρες και γυναίκες, γλεντούσαν με όλη τους την καρδιά και με ανυπόκριτη ειλικρίνεια. Παριζιάνοι, Λονδρέζοι και Βιεννέζοι έμεναν εμβρόντητοι όταν έφταναν σ’ αυτή την όαση της ελευθερίας, της ανεμελιάς, της νυχτερινής ζωής και των ωραίων γυναικών.

Ειδικότερα για τις γυναίκες της Σμύρνης, πολύ λίγοι πέρασαν από κει χωρίς να τους συναρπάσει η εντελώς ιδιόμορφη γοητεία τους. Ωραίες και έξυπνες, εξελιγμένες και κοσμοπολίτισσες, μορφωμένες και πολύγλωσσες, με πνεύμα σπιθάτο, αν και με κινήσεις κάπως αργόσυρτες, επιβάλλονταν αμέσως στους ξένους επισκέπτες.

Το δίστιχο που ακολουθεί εκφράζει με παραδειγματικό τρόπο τη θέση που κατέχει η γυναίκα στη θεματολογία των τραγουδιών της Σμύρνης.

ΛΕΝΙΩ
Βασίλισσα κι αν ήσουνα δε θα 'χες τέτοια χάρη
να σου γυρεύουν το φιλί σαν το μαργαριτάρι.

Εικονογράφηση / Παπασταθόπουλος Γεώργιος

                  

 

                         Μια τόσο δροσερή έχεις ειδή, 

                               στον κόσμο των θνητών άγγελος είσαι, 

                               κάθε καρδιάς κατέχεις το κλειδί, 

                               αφού την ομορφιά ποσώς στερείσαι! 

 

                               Η πένα μου για σένα μελωδεί, 

                               αναστολές απ’ την καρδιά σου σβήσε, 

                               να ξαναγίνω το μικρό παιδί 

                               σαν θα μου δώσεις ό,τι μου αρνείσαι! 

 

                               Πιστεύω πως εσύ δε θα γεράσεις 

                               και χρόνους εκατό θα ξεπεράσεις, 

                               γιατί έχεις τον έρωτα τροφό! 

 

                               Ήλιος το πρόσωπό σου κι οι αχτίδες 

                               πίνουν του κάθε χρόνου τις ρυτίδες 

                               κι αγέραστη σε εικονογραφώ! 

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ / Σταυραετός / Β.Α

 

 
 
Ευτυχισμένε άνθρωπε!
Τη μέρα σου περνάς έναν καφέ ανακατεύοντας.
Το καλαμάκι πανίσχυρο όπλο είναι
σβήνει τη σκέψη
κι αναταράζει της ψυχεγέλοιας τους κύκλους
που σου έχουμε επιβάλει.
Μπρος στις φρουσκάλες του καφέ
τι είναι οι φρουσκάλες του μυαλού σου.
Άμα σκεφτείς είσαι εχθρός μας.
Άμα διεκδικήσεις ότι σου ανήκει θα είσαι ο παράνομος.
Δεν ακούς τι λένε οι << σοφοί >> αλλοτινών καιρών
τόσο χρήμα έχουμε ξοδέψει
για το πνευματικό τους βρυκολάκιασμα.
Τολμάς να αμφισβητείς ακόμα
την Δημοκρατική οικογενειοκρατία !
Τολμάς να αμφισβητείς τα εγκρύφια κυκλώματα !
Τολμάς να εναντιώνεσαι
στους πονηρούς αριστοκράτες
στα παιδιά τους
στα εγγόνια τους !
Τολμάς !
Γιατί πεθάναν στους πολέμους οι ιεροί σου πρόγονοι
για όλα αυτά που σήμερα σε δυναστεύουν
δεν πεθάναν !
Απάντησε όχι
και θα δεις πόσο μεγάλο άδικο έχεις !
Τα νέα ιδανικά δεν είδες που δημιουργήσαμε
και λίγο το ’χεις
το υπέρτατο δικαίωμά σου να ’ναι
ποιος επιλεκτικά από τα νώτα σου απάνω θα περάσει !
Κατάκτηση δική μας και αυτό δεν είναι
πότε άλλοτε το κάτι τέτοιο απολάμβανες !
Ευτυχισμένε άνθρωπε
αν τη μοντέρνα που σου δώσαμε δε συμμερίζεσαι ευτυχία
τότε δυο μεγάλα λάθη στη ζωή σου έχεις κάνει
 
το πρώτο είναι
που γεννήθηκες και συ ανάμεσά μας
το δεύτερο
το ότι συνεχίζεις ανάμεσα σε μας να ζεις
 
( αν λέγεται ζωή αυτό που σου ’χουμε επιβάλλει )
 
                                                                   Β.Α.
 
 
 
 
 
 

ΘΡΗΝΟΙ ΚΑΙ ΠΑΙΝΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΧΑΜΕΝΕΣ ΠΑΤΡΙΔΕΣ (Από την ανθολογία Απόστολου και Καίτης Μαγγανάρη Εκδόσεις ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ – Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ )

 (Προτείνει η Βασιλική Κοκκίνου)

Η μικρασιατική τραγωδία δεν είναι η τραγωδία μιας γενιάς, ενός
αρχοντικού οίκου ή μιας δυναστείας, αλλά η τραγωδία ενός ολόκληρου
έθνους στα 1922 που συνεχίζεται μέσα στα ποιήματα, τα τραγούδια και
τα πεζά κείμενα, τις διηγήσεις και τις αφηγήσεις που διαβάζουμε εμείς
οι κατοπινοί Έλληνες. Αυτό το ασύλληπτο και φοβερό που συνέβη στον
ελληνισμό μέσα στο διάβα της ιστορίας διατηρείται ζωντανό σαν
υποχρεωτική εξιλέωση στις μνήμες των μεταγενεστέρων.

    ΟΛΕΘΡΟΣ (αγνώστου ποιητή)

Τι εν τω κακό που γένηκε τούτο το καλοκαίρι
που ξεκληρίστηκε ο ντουνιάς και η Χριστιανοσύνη.

Ο Πόντος ξεριζώθηκε, η Σμύρνη κατεστράφη
στην Προύσα, στην Αττάλεια δεν έμεινε σημάδι!

Πέρα εις την Καισάρεια, Πέργαμο, Μαγνησία
δε φαίνεται, δε βρίσκεται Ρωμιός για να μιλάει.

Οι Τούρκοι τα κουρσέψανε, οι Τούρκοι τα πατήσαν,
τη χώρα την κατέστρεψαν, την πλούσια τη Σμύρνη

Που ήταν τ’ άνθι του ντουνιά, καμάρι της Ασίας
όπου είχε μέσα Έλληνες και μίλαγαν μια γλώσσα,

Τη γλώσσα την ελληνική, την ξακουσμένη γλώσσα.
Εξεκληρίσαν τον ντουνιά, κατάστρεψαν τον κόσμο

έχασε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα,
η αδερφή τον αδερφό, Ο άντρας τη γυναίκα

και γυναικόπαιδα πολλά, γερόντισσες και γέροι,
ήρθαν εδώ ξυπόλυτοι, γδυτοί και πεινασμένοι…

Μα ένα πουλί, καλό πουλί, ελάλησε και λέει:
Μην κλαίτε την καταστροφή και μην πολυλυπάστε

ποιος ξέρει τι καιροί θα ’ρθουν, τι χρόνοι θα γυρίσουν
να πάμε να τα πάρουμε για να πολυχαρούμε…

(Εικόνα: Σμύρνη 11 - Levantine Heritage Foundation)

ΔΙΑΚΟΠΕΣ / Σταυραετός / Β.Α

 

 
Βάζεις στο σακίδιο
την κούραση τους λογαριασμούς τα χρέη
και πας διακοπές !
Που πας ταλαίπωρε !
Η μάζα πίσω σε ακολουθεί
σαν πρόβατο για οικονομική σφαγή που πάει !
Που πας ταλαίπωρε !
Λίγο θάλασσα λίγο ήλιος λίγο αέρας
σου θυμίζουν ότι κάποτε υπήρξες άνθρωπος.
Η ψευδαίσθη
μιας αναγκαστικά αποσυμπιεσμένης δικαίωσης
κι ο χείμαρος των  τουριστών
σου προσφέρουν μια ανοχή συνέχειας.
Χαμογελάς στα τραπέζια της αλυσοδεμένης καλοπέρασης
όμως πίσω απ' τ'αυτιά
σκέφτεσαι τον οβολό που έφυγε
για ένα κρεβάτι ολιγόημερο
για ένα πιάτο αμφίβολης καταγωγής
για ένα ρόφημα
κάτω από ένα φεγγάρι σεληνιασμένο.
Τα πρωινά μια καλημέρα λες
στης πληρωμένης της υποκρισίας τα χαμόγελα
το βράδυ σε ψυχοτραγωδίες συμετέχεις
με ουρακουτάγκια πηδήματα
και προσπαθείς κάθε σου σκέψη λογική
μ' ένα ποτό να καταστείλεις.
Πού πας ταλαίπωρε !
Χάπι για σένα υπνωτικό οι διακοπές
να μην ξυπνήσεις
από την καθημερινή σου ταλαιπώρια.
Σα γύφτικο σκερπάνι καμαρώνεις
στης παραλίας τον πεζόδρομο λικνίζεσαι.
Κι όταν στο σπίτι σου γυρνάς
με μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια
αφηρημένα τοίχους και ντουβάρια τα κοιτάς
και στη δουλειά σου σε συναδέλφους διηγείσαι
πόσο καλό ήταν το νησί
και της διαμονής το ευκαιριακό σαρδελοκούτι.
Και σκέφτεσαι
πως την επόμενη χρονιά
θα επαναλάβεις την προγραμματισμένη τραγικότητα
της ψεύτικης φυγής
από τον υποταγμένο εαυτό σου
αν μέχρι τότε
η κούραση οι λογαριασμοί η καταπίεση τα χρέη
κι η ανομοπλασία των κνωδάλων
δεν σ' έχουν γονατίσει
η και οριζοντιώσει
στον αγαθό μπροστά κατά τα άλλα
της ενορία σου τον ουρανόφρονα αγωνιστή Ιερέα.
 
                                                          Β.Α.
 
 
 

Η βόλτα / Παπασταθόπουλος Γεώργιος

               

 

 

                             Θέλω να περπατάμε πλάι-πλάι,  

                             να σε κρατώ στη μέση απ’ τη λαγόνα,  

                             να μας ποτίζει ο μπάτης οξυγόνα,  

                             ο φλοίσβος απαλά να μας μιλάει,  

 

                             στις φλέβες μας το αίμα να κυλάει  

                             όλο και γρηγορότερα γοργόνα  

                             κι εγώ να καμαρώνω την τρυγόνα,  

                             που με το φως του ο ήλιος τη φιλάει!  

 

                             Κάποτε το κεφάλι σου να γέρνεις  

                             στον ώμο μου και να με παρασέρνεις  

                             κι εγώ να γύρω πάνω σου κι ακόμα  

 

                             κάτω να σταματάς απ’ τ’ αρμυρίκια,  

                             κι εκεί στ’ ακροθαλάσσι, στα χαλίκια  

                             γλυκό φιλί ν’ αλλάζουμε στο στόμα!  

---

Ας ήταν / Κική Ματέρη

Στον δρόμο που περπατάς προς τα πάνω

Φτερούγες σκορπούσαν όλες κατά εκεί

Μιας και είχαν το κάτιτί το παραπάνω

Μπογιές πέταξαν οι φίλοι μας οι τακτικοί

Με χρώματα σε ολη τούτην την γή

Στην άμμο είδες πως εικόνες κάνω

Με μπλέ φτερά να πέφτουν χάμω

Παγόνι στέκει , ίσως μόνο εκεί

Μελάνι και λίγες λέξεις εκείθε

Σαν ήθελε άλλος να λέει " πείθε"

Ας ήταν ο λόγος να φύγω ξανα

Πολλές μουντζούρες εδώ για σένα 

Το πάντα ετούτο , δίχως εμενα

Ας ήταν ο λόγος να γυρίσω ξανά

«Σαν τη μουσική που αναζητάει στο άπειρο... – Ποίηση & Φλάουτο» Συγγραφέας: Αλέξιος Μάινας

 

Εκδόσεις «ΕΚΑΤΗ», Χ.Κ. ΝΙΚΟΛΑΚΗΣ   

Σε συνεργασία με:   

₦αρκοπέδιο – σειρά Οκτασέλιδο (αρ. 10)       

Στράτος Κοσσιώρης, email: ekossioris@yahoo.gr    

 

 

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 

 

 

Τίτλος:                                     «Σαν τη μουσική που αναζητάει στο άπειρο...

 – Ποίηση & Φλάουτο»    

Συγγραφέας:                            Αλέξιος Μάινας 

 

 

Στον άξονα του διαλόγου της ποίησης και της μουσικής, που μας έχει δώσει αμφίπλευρα σπουδαίους καρπούς, ο ποιητής Αλέξιος Μάινας συγκέντρωσε και ανθολόγησε σημεία από τη νεοελληνική ποίηση που σχετίζονται με το φλάουτο. Έτσι προέκυψε το ανθολόγιο ποιημάτων και στίχων «Σαν τη μουσική που αναζητάει στο άπειρο... – Ποίηση & Φλάουτο», μέρος του οποίου ακούστηκε στο ρεσιτάλ για φλάουτο σόλο (και απαγγελία ποίησης) του Πέτρου Στεργιόπουλου στις 9.12.2021 – στο Ωδείο Αθηνών

(για το οποίο ο Γιάννης Ρίτσος είχε γράψει: «Στο Ωδείο Αθηνών όπου οι μαζούρκες του Σοπέν/ έβγαιναν απ’ το πιάνο τρέχαν στα παράθυρα» – Σημ. τ. ανθολόγου).  

 

Το μουσικά έργα του δρωμένου-ρεσιτάλ, που έγινε στα πλαίσια του Τριημέρου Σύγχρονης Μουσικής του ΚΣΥΜΕ (Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας), υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, μπορεί κανείς να τα ακούσει στον σύνδεσμο: https://ksyme2021event.weebly.com/9-12-2021.html      

 

Η επιλογή και η σειρά των ποιημάτων και στίχων έγινε με βάση τις μουσικές επιλογές, τις οποίες πλαισιώνουν διαλογικά. Για τις ανάγκες μιας αρτιότερης συνολικής σύνθεσης-διαπλοκής, κάποια από τα ποιητικά σημεία δεν αναφέρονται στο φλάουτο, αλλά σε άλλες πτυχές της μουσικής.   

 

Ο τίτλος του ανθολόγιου, καθώς και όλες οι επιφράσεις (δηλαδή οι μεμονωμένοι επιπλέον στίχοι μετά από κάθε μουσικό έργο), είναι από το έργο του Τάσου Λειβαδίτη (1922-1988), ένεκα της ξεχωριστής θέσης που κατέχει στο έργο του η μουσική, και με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του. 

Στον Άγιο Ιωάννη τον Καλυβίτη - Ιερομόναχος Ευφρόσυνος Σαββαΐτης - Πρεσβ...

*ΕΚΟΥΣΙΑ ΣΤΑΥΡΩΣΗ!*Ποίημα Πρεσβυτέρα Καλυψώ Δημητριάδη

Περνούν οι μέρες,

περνούν τα χρόνια,

η ζωή μας φεύγει

σαν το νερό,

και μεις πιστεύουμε,

έχουμε ακόμα 

και ευκαιρίες

μα και καιρό!

Ίσως δεν έχουμε

ούτε μία μέρα,

ούτε μία ώρα,

ούτε λεπτό…

Ξέρουμε αν έρχεται 

ο Ταξιάρχης 

με το σπαθί του 

το κοφτερό,

για να μας κόψει 

της ζωής το νήμα,

κι αύριο να ‘μαστε 

μέσα στο μνήμα;;

Μήπως μας κούρασε

η κατάσταση όλη

και αδρανήσαμε

για προσευχή;

Μήπως γογγύσαμε

μ’ αυτά που ήρθαν;

Μήπως δεν έχουμε 

υπομονή;

*Πότε σκεφτήκαμε

πόση ο Χριστός μας,

κάνει για όλους μας

υπομονή,*

και περιμένει

το όπλο να πιάσουμε

που όλα τα νήματα

της γης κινεί;

Είναι το μόνο 

που δεν σπουδάζεται,

παρά βιώνεται 

πνευματικά,

μας γιγαντώνει,

μας υποχρεώνει,

*να ζούμε μόνο 

θυσιαστικά,*

με ένα τρόπο 

πολύ παράξενο,

*όπως η Σταύρωση 

του Ιησού!*

*Πάσχουμε αγόγγυστα*

*και τους νικάμε

όλους τους αόρατους

γύρω εχθρούς!*

Ποιο είναι το όπλο;;

Είναι η αγάπη!

Όποιος αγαπάει αληθινά,

*με προθυμία

πολλή σταυρώνεται*

*και θυσιάζεται ειλικρινά!*

*Η εκούσια Σταύρωση

είναι ψυχή μου,

το εισιτήριο 

του Παραδείσου!

Χωρίς αυτήν 

ούτε αγάπη,

ούτε Ανάσταση 

θα’χεις… θυμήσου!*

Κι αν ο Αντίχριστος

στα χρόνια που ήρθαν

τώρα την πάγωσε

κάθε αγάπη 

και τη σκοτώνει,

υπάρχουν κάποιοι

που αντιστέκονται,

που δεν τους νοιάζουν

κόποι και πόνοι.

Κρατούν το λάβαρο

ψηλά της Πίστης,

γι’αυτό σε λίγο

θα τους υψώσει

πολύ ο Κτίστης,

και τον Αντίχριστο

μα και τα πιόνια του

θα τα νικήσει,

γιατί δεν πιάσαν 

ποτέ τους όπλο,

*αφού κανέναν

ποτέ δεν είχανε 

αυτοί αγαπήσει!!*

Θαρσείτε αδέλφια!

Χαρά να έχουμε,

μην μας πλακώνει 

θλίψη βαρειά,

*γιατί εμάς

ο Κύριος διάλεξε,

της Πίστης να’μαστε

η μικρή η ζύμη

και η μαγιά!*

Ψυχή μου χαίρε

μα και αγάλλου,

η νίκη σου είναι 

μοναδική!

*Είσαι βασίλισσα 

ενός κόσμου άλλου,

που σε προσμένει

ψηλά εκεί!!*

Η αιωνιότητα 

δεν έχει χρόνο!

Γι’ αυτό και γεύεσαι

τόση χαρά,

αφού ήδη βρίσκεσαι

στα χέρια Εκείνου

που με λαχτάρα

σε καρτερά!

Ζεις από τώρα

του Παραδείσου 

το πανηγύρι!

Μόνο κρατήσου

απ’ την ταπείνωση

και να ζητάς μονάχα ένα:

*Την χάρη Του ο Ύψιστος

απ’ την καρδιά σου,

μην αποσύρει!*

Αυτό αν κάνεις,

δεν έχεις τίποτα 

να φοβηθείς!

*Αφού τη νοιώθεις,

την Βασιλεία Του,

μες στην καρδιά σου

ήδη την ζεις!!*

Αν δεν ποθούμε

και δεν πιστεύουμε

*με σιγουριά*

ότι θα βρούμε

οι πιστοί Παράδεισο,

η αμφιβολία μας

είναι επικίνδυνη

και να μας ρίξει 

μπορεί στην άβυσσο!

*Με τέλεια πίστη 

γι’ αυτό ας βαδίζουμε

και θα μας βγάλει

όπου ποθούμε 

μονάχα εμείς 

κι όχι όπου θέλουν

να πάμε οι άλλοι!!*

*ΟΙ ΤΟΥ ΑΝΤΙΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΠΟΔΕΙΧΤΗΚΑΝΕ

ΟΤΙ ΔΕΝ ΗΤΑΝΕ

ΠΟΤΕ ΠΙΣΤΟΙ

ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΚΑΙ ΠΕΣΑΝ

Σ’ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ

ΤΗΝ ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΗ

Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Ρ Ε Π Τ Ι !!!*