ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΓΕΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ «ΣΕΒΝΤΙΚΙΟΪ, το λεβέντικο χωριό της Σμύρνης»(Επιμέλεια: Κυριακή Μάγκουρα)

 ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΓΕΙΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ

«ΣΕΒΝΤΙΚΙΟΪ, το λεβέντικο χωριό της Σμύρνης»
Μαρτυρία του πρόσφυγα Νέστορα Κατζόλα, με πρόσθετα ιστορικά στοιχεία.
(Συνέχεια από το προηγούμενο)

Μέρος 3ο (Συνέχεια από το προηγούμενο)
ΕΚΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΝΤΑΣΗ
«Έκταση και ένταση είχαν οι διωγμοί σε βάρος των Ελλήνων από το Αϊβαλί ως τη Σαμψούντα» γράφει ο πρεσβευτής της Αυστρίας Σίλασου στις εκθέσεις του. Οι πρώτοι Έλληνες πρόσφυγες, 86.000 άνθρωποι ξεριζωμένοι από τις εστίες τους από την Ανατολική Θράκη και τη Δυτική Μικρά Ασία, εγκαταστάθηκαν στη Μακεδονία, ενώ ένας μεγάλος αριθμός Μουσουλμάνων της Σερβίας, της Βουλγαρίας και της Μακεδονίας εγκαταστάθηκαν στα σπίτια των προσφύγων.
 
Με την καθοδήγηση του γερμανικού Επιτελείου και σύμφωνα με το σχέδιο του αρχιστρατήγου του τουρκικού στρατού, του Γερμανού στρατηγού Λίμαν φον Σάντερς το 1913-1916, έγινε η πιο οδυνηρή επιχείρηση εκκένωσης χριστιανικών πληθυσμών. Πάνω από 1 εκατομμύριο Αρμένιοι σφαγιάστηκαν το 1915. Η γενοκτονία του αρμενικού λαού είναι ένα από τα φοβερότερα εγκλήματα πολέμου. Για τον ελληνικό πληθυσμό χρησιμοποιήθηκαν άλλα μέτρα εξόντωσης όπως: έκτακτες φορολογίες, λεηλασίες, επίταξη τροφίμων, πείνα, μετατοπίσεις προς την ενδοχώρα. Όμως το τραγικότερο από όλα ήταν «Τα Τάγματα Εργασίας», τα λεγόμενα «Αμελέ Ταμπουρού» ή «Τάγματα αργού Θανάτου». Οι Τούρκοι επιστράτευαν άντρες από 15 έως 48 ετών, μη στρατεύσιμους, για να δουλεύουν σε λατομεία, ορυχεία, σε διανοίξεις δρόμων, κ.ά. κάτω από εξοντωτικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από την πείνα, τις κακουχίες και τις αρρώστιες.  

Οι νέοι από 20 έως 24 ετών στρατεύονταν στον τουρκικό στρατό και θεωρούνταν λιποτάκτες-φυγόστρατοι. Όσοι κρύβονταν ή αρνιούνταν να υπηρετήσουν, συλλαμβάνονταν και εκτελούνταν από τακτικούς ή άτακτους Τούρκους στρατιώτες που έμπαιναν στα χωριά  και στις κωμοπόλεις με ελληνικούς πληθυσμούς. Ήταν ένας τρόπος για να επιδίδονται σε λεηλασίες, αρπαγές, βασανισμούς γυναικών, παιδιών, γερόντων, σε ατιμώσεις και σε φόνους ολόκληρων οικογενειών. Γι’ αυτούς τους λόγους πολλές οικογένειες αναγκάζονταν να καταφύγουν σε ελεύθερα ελληνικά εδάφη, δημιουργώντας ένα δεύτερο κύμα προσφυγιάς. Ταυτόχρονα, ολόκληροι πληθυσμοί χωριών και κωμοπόλεων οδηγούνταν οικειοθελώς σε ατέλειωτες πορείες στην ενδοχώρα της Ανατολής, σε τόπους εξορίας για να γλυτώσουν. Πολλοί πέθαιναν καθ’ οδόν, ενώ οι Τούρκοι γίνονταν νοικοκυραίοι στις εγκαταλελειμμένες περιουσίες τους.

Οι επιτάξεις των ελληνικών εργοστασίων, των καταστημάτων τροφίμων και ρουχισμού, ο εμπορικός αποκλεισμός σε κάθε δραστηριότητα, οι βαρύτατες φορολογίες πολλαπλασίαζαν τη μεγάλη δυστυχία και αύξαναν την προσφυγιά στο όνομα του Νεοτουρκισμού. Το προνόμιο που ήταν απαραίτητο για τη ζωή υπόδουλου ελληνισμού, η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας, χάθηκε. Τα ελληνικά σχολεία που υπάγονταν στην ευθύνη του Πατριαρχείου και των Μητροπόλεων, οι Νεότουρκοι τα ανέθεσαν στον έλεγχο του τουρκικού Υπουργείου Παιδείας που υποχρέωνε να διδάσκονται τα μαθήματα στην τουρκική γλώσσα. Ο εκτουρκισμός σε όλο του το μεγαλείο! Κι όλα αυτά συνέβαιναν με την υπόδειξη των Γερμανών, οι οποίοι έγιναν αιτία να ξεριζωθούν 120.000 Έλληνες της Μικράς Ασίας από τα παράλια των Δαρδανελίων, της Θράκης, του Πόντου, μέχρι νότια στον Τσεσμέ. Η μόνη διέξοδος των προσφύγων το Αιγαίο Πέλαγος.

 «Ο αποκλεισμός της Μικράς Ασίας από τους Γερμανούς συμμάχους των Τούρκων έφερε την πείνα και τη μεγάλη δυστυχία. Μείναμε χωρίς τρόφιμα, ρούχα, κ.λπ., γιατί οι Τούρκοι είχαν εντολή από τους Γερμανούς να κατάσχουν όλα τα τρόφιμα και όλα τα είδη συντήρησής μας. Εμείς δεν υποφέραμε γιατί ο πατέρας μου εργαζόταν στο τρένο και είχαμε απ’ όλα» γράφει ο Νέστωρας. «Το σπίτι μας είχε γίνει κέντρο διερχομένων. Τότε γνωρίσαμε ξαδέλφια, θείους, θειάδες και κάθε λογής συγγένεια. Τα δε βράδια τα δύο μεγάλα αδέλφια μου και ο πατέρας μου γύριζαν τα πιο φτωχικά σπίτια και μοίραζαν αλεύρι και άλλα είδη διατροφής».      
 
Να τι έγραφαν οι προκηρύξεις που θυροκολλούσαν οι Τούρκοι και προέτρεπαν τους Μουσουλμάνους : «Αν πεινούμε και υποφέρουμε εμείς οι Τούρκοι, αιτία είναι οι γκιαούρηδες που στα χέρια τους κρατούν τον πλούτο μας και το εμπόδιό μας. Ως πότε θα ανεχόμαστε τις προκλήσεις τους; Μποϋκοτάρετε τα προϊόντα τους. Σταματήστε κάθε δοσοληψία μαζί τους. Τι τη θέλετε τη φιλία τους;»

«ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΞΕΡΙΖΩΣΑΜΕ!»  
«Επιτέλους τους ξεριζώσαμε!» αναφώνησε ο πρωταίτιος της τουρκικής βαρβαρότητας, Μεχμέτ Ταλαάτ Πασάς, ο κύριος υποκινητής και πρωταγωνιστής της διπλής γενοκτονίας, αρχικά των Αρμενίων και στη συνέχεια των γηγενών χριστιανών Ελλήνων. Με ανακούφιση και χαρά είδε το σχέδιό του για την οργανωμένη εξολόθρευση να πραγματοποιείται από το 1914 ως τον τερματισμό του Α’ παγκόσμιου Πολέμου. Η διαταγή του Ταλαάτ ήταν σαφής :

«Άνευ ουδεμιάς διάκρισης για τις γυναίκες, τα παιδιά, τους αναπήρους, οσονδήποτε τραγικά κι αν είναι τα μέσα εξόντωσης και αφού καταπνιγεί η φωνή συνειδήσεων, πρέπει να τεθεί τέρμα στην ύπαρξή τους». 13 Σεπτεμβρίου 1915. Ο Υπουργός εσωτερικών, Μ. Ταλαάτ.

Πάνω από 490.063 είναι οι διωχθέντες Έλληνες από τη Θράκη, τη Δυτική Μικρά Ασία και τον Πόντο στα χρόνια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε ήταν που ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η «Ανωτάτη Διεύθυνση Περιθάλψεως από την κυβέρνηση Βενιζέλου (1916 – 1917). Δικαίωμα περίθαλψης δεν είχαν μόνο οι πρόσφυγες, αλλά και οι οικογένειες των εφέδρων που βρίσκονταν στο μέτωπο και εκείνες των θυμάτων πολέμου.

Από το καλοκαίρι του 1918, η έκβαση του πολέμου φαινόταν να είναι υπέρ των Δυτικών Συμμαχικών Δυνάμεων, της Αντάντ. Ωστόσο, ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων που συνεχώς κατέφταναν στην Κωνσταντινούπολη υποχρέωσε τον Μεγάλο Βεζύρη (τον Πρωθυπουργό) της Τουρκίας Μ. Ταλαάτ Πασά να ζητήσει ανακωχή των πολεμικών επιχειρήσεων από τους αντιπάλους. Ο Ταλαάτ παραιτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 1918 και ανέλαβε ο Αχμέτ Ιζζέτ Πασάς. Έτσι στις 30 Οκτωβρίου 1918 στον Όρμο του Μούνδρου της Λήμνου, πάνω στο βρετανικό Θ/Κ «Αγαμέμνων» υπογράφηκε η λήξη του Α’ παγκοσμίου Πολέμου μεταξύ των Συμμαχικών Δυνάμεων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης, η τριανδρία. Εμβέρ Πασάς, Κεμάλ Πασάς και Ταλαάτ Πασάς διέφυγαν στη Γερμανία για τρία χρόνια. Το 1921, ο Αρμένιος φυγάς Τεϋλιριάν δολοφόνησε τον σκληροτράχηλο φονιά του γένους των Αρμενίων, Μεχμέτ Ταλαάτ. Με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στις 11 Νοεμβρίου 1818, αρχίζει η παλιννόστηση των προσφύγων στη Μικρά Ασία. Το Πατριαρχείο και η Ελληνική Κυβέρνηση οργάνωσαν τον επαναπατρισμό των εκτοπισθέντων Ελλήνων. Οι περισσότεροι επέστρεψαν στη Μικρά Ασία και στην Ανατολική Θράκη μετά την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, τον Μάιο του 1919.  
 

(Εκόνα: Καραβάνι 5.000 Ρωμηών προσφύγων καθ' οδόν από το Χαρπούτ προς την Τραπεζούντα (Νοέμβριος 1922), ιστότοπος "Πενταπόσταγμα").