ΠΟΙΗΣΗ, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 

(Καθηγητή μαθηματικών, συγγραφέα (μέλους του Δ.Σ. και ιδρυτής του Τμήματος Φιλοσοφίας "ΦΙΛΩΝΑ" 

από

http://www.filonas.gr/cms/index.php?option=com_content&task=view&id=490&Itemid=56

Στο μυριόστροφο ποίημα της Φύσης ωραιότερος στίχος είναι το φως μουσικότερος ήχος η αύρα του ανέμου, όταν αυτή περνά το γαλάζιο αντηχείο της θάλασσας ή το φαιό του βουνού ή το σμαραγδένιο του δάσους, δυναμικότερη μαθηματική παρουσία, η σφαίρα, βαθύτερη φιλοσοφία, το Είναι του.

Τα Μαθηματικά, η Ποίηση και η Φιλοσοφία είναι οι τρεις συνάλληλοι μυσταγωγοί του ΄Οντος, που πρωτοεμπνέονται από τη Φύση. Τα ιδιώματα την αλληλοπεριχώρηση και την από κοινού διάβασή τους στο Ον επιχειρούμε να εξετάσουμε στα επόμενα.

Η Αληθινή ποίηση είναι μια αστραπή της ψυχής μεταξύ άκτιστου και κτιστού Είναι. Η διαφορά δυναμικού μεταξύ ενθαδικού και επέκεινα ηλεκτρίζει έντονα τη ψυχή του μεγάλου ποιητή’ ο ποιητικός του πήγασος ανεβαίνει τότε την ιονόσφαιρα του πνεύματος και προχωρεί ταχύτατα μέχρι και την εξώσφαιρα του κτιστού. Τότε μ’ ένα φτερωτό άλμα βρίσκεται στο ουράνιο διάστημα του άκτιστου. Εκεί οι φωσφόρες ακτίνες που συντηρούν και χαριτώνουν το κτιστό. Εκεί η συναύγεια του Κάλλους, της Αλήθειας και της Αγάπης σε κλίμα ανεσπέρου ειρήνης, παντός νοήματος υπερτέρας .   Εκεί άσμα ασίγητο εορταζόντων και μακαρίας ηδονής εντρυφουμένων. Εκστατικός ο ποιητής από τη χαριτωμένη αρπαγή του κατεβαίνει μ’ ένα δώρο στη γη: το ποίημα του’ μνήμη μιας εξωκόσμιας διαδρομής. Το ορατό απολίθωμα μιας ηφαιστειακής έκρηξης του συναισθήματος κάτω από τον έρωτα της τέλειας ομορφιάς το μοναδικό άγαλμα του λόγου το οποίο επιβιώνει μεταξύ άλλων ατελέστερων, που καταστρέψει το αστροπελέκι της έμπνευσης.

Η αληθινή ποίηση αφήνει το κάλλος να σκέπτεται. Μεταγλωττίζει στίχους από το Ποίημα της Φύσης, ακτινοσκοπεί κρυμμένα τοπία της υπεροχότερα των φανερών, αγγίζει τα γύρω της πράγματα οικειότερα και σφικτότερα από τη συνηθισμένη αφή των αισθήσεων, αντικρίζει την ανατολή του ήλιου, αλλά από κει σε μια μακρινότερη προοπτική της θεάται την Ανατολή όλων των ανατολών.

Η αληθινή ποίηση συνοψίζει όλες τις άλλες τέχνες. Ζωγραφίζει ξωτικά με τους στίχους, σμιλεύει σαν τη γλυπτική την έκφραση, κτίζει αρχιτεκτονικούς ρυθμούς  του λόγου, δονεί μουσικές αρμονίες με την ενορχήστρωση των λέξεων. Ξεπερνά όμως τις άλλες τέχνες στο σημείο εκείνο που με την αλτικότητα των νοημάτων της δραπετεύει στη μεταφύση του πνεύματος και έτσι προβάλλει συγκλονιστικότερα το ενθαδικό του επέκεινα.

Η αληθινή ποίηση καταπραΰνει τα πάθη κάτω από την εξαγνιστική λάμψη του κάλλους και μεταμορφώνει τη λύπη –αυτή την οδυνηρή φυλακή των δυνάμεων της αγάπης –σε Μούσα των στίχων της.

Η αληθινή ποίηση οδηγεί την ψυχή στη μεγάλη σιωπή την οποία στο Ποίημα της Φύσης καταφάσκει η αστροθύελλα του νυχτερινού ουρανού.

Η αληθινή ποίηση λοιπόν διαπορθμεύει νέκταρ και αμβροσία από ουράνια σε επίγεια ακρογιάλια.

H  ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Η αληθινή Φιλοσοφία είναι η διάβαση του όντος και η πορεία προς τον Οντα. Το ον είναι ό,τι δεν υπάρχει αφ’ εαυτού ή ό,τι υπάρχει χωρίς να το ξέρει ή ό,τι αυτογνωρίζεται μερικώς. Ο Ων είναι ο αυτοϋπάρχων, Εκείνος που μπροστά του ολόκληρη η σφαίρα του Είναι παρουσιάζεται ελευθερία και ολόκληρη η διαδρομή του Γίγνεσθαι φαίνεται ακινησία.

Η αληθινή Φιλοσοφία είναι το «νόστιμον ήμαρ» της Αλήθειας. Η Αλήθεια κατέχει την τέλεια Γνώση, η τέλεια Γνώση είναι απειρόευρη, απειροβαθής και ακύμαντη. Η ανθρώπινη γνώση ως τοπική, έγχρονη, ανακαλυπτόμενη και αμφιβάλλουσα δεν είναι τέλεια. Η επίγνωση του περιορισμένου και ανευκρινούς γνωστικού μας βλέμματος μαζί με την ακατάσχετη επιθυμία να γνωρίσομε τέλεια και δια μιάς το παν, συνιστά την ενδοξότερη αδυναμία μας.

   Η αληθινή φιλοσοφία βλέπει στη φύση το πολύ μικρό να μικρογραφεί το πολύ μεγάλο και το πολύ μεγάλο να μεγαλογραφεί το πολύ μικρό. Ζητά να νοήσει την αίσθηση και να αισθανθεί την νόηση. Στις όψεις των ορατών βλέπει τα νεύματα των αοράτων.

Συνειδητοποιεί πως η μεγαλύτερη θλίψη στη ζωή μας οφείλεται στο ότι αντιμετωπίζομε το αιώνιο με εφημερική προοπτική αιωνιότητας» και το μεγαλύτερο λάθος, ενώ είμαστε κτιστοί αυτονομούμαστε ως άκτιστοι. Ζει εντονότερα τη ζωή όταν σκέπτεται το θάνατο.

    Η αληθινή Φιλοσοφία, ενώ διαπιστώνει την αδυναμία της σκέψεις μας να συλλάβει όλο το επιστητό εν τη συναφεία του, ενώ αντιλαμβάνεται ότι όσο αυξάνεται η γνώση τόσο μεγαλώνει η άγνοια, ενώ παρατηρεί ότι τελικά η πολυφωνία των φιλοσοφικών συστημάτων και οι ατελείωτοι διαλεκτικοί δρόμοι τους δικαιώνονται περισσότερο στο να εμποδίζουν το πνεύμα να υπνώττει ανίερα μπροστά στο θαύμα του Είναι, πριν από την ιερή σιγή που αποφασίζει θυμάται μόνο 7 λέξεις: άπειρο, αλήθεια, κάλλος, ελευθερία, αγάπη, το όν και ο Ων. Επειδή όμως η αλήθεια είναι απειρόχωρη και το κάλλος απειροπτέρυγο έχομε 5 λέξεις: άπειρο, αγάπη, ελευθερία, το ον και ο Ων. Επειδή πάλι η αγάπη είναι το άπειρο του συναισθήματος και η ελευθερία το άπειρο της βούλησης, μένουν 3 λέξεις: το άπειρο, το ον και ο Ων. Επειδή τώρα το άπειρο στεγάζει το ον, μένουν 2 λέξεις το άπειρο  και ο Ων. Επειδή τέλος ο Ων είναι το ενυπόστατο άπειρο μένει μια λέξη ο Ων.

    Η αληθινή Φιλοσοφία λοιπόν είναι η μελέτη του απείρου και η μνήμη για τον ΄Οντα, μέσα κι από το ελάχιστο σκίρτημα του κτιστού Είναι.

 

ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

Τα Μαθηματικά είναι ο άπειρόκαλλος κόσμος της Νόησης, που υψώνει τη ψυχή από την ανήσυχη αστάθεια του γίγνεσθαι στην ειρηνική σταθερότητα του Είναι. Με τα Μαθηματικά το πνεύμα αποσύρεται σε μια νοερή ησυχία κατά την οποία διακόπτεται η ανάμνηση του υλικού κόσμου, σταματά η εισβολή ματαίων λογισμών που οδηγούν στην αμετρία της ψυχής και η συνείδηση στην ήρεμη ατμόσφαιρα της καθαρής σκέψης διακρίνει καλύτερα και ψηλαφεί ασφαλέστερα το αόρατο ημισφαίριο της ανθρώπινης ύπαρξης. ΄Ετσι φωτίζονται καλύτερα τα βαθύτερα μύχια της Νόησης, η οποία διαπιστώνεται τώρα ως αποκλειστικός δημιουργός ολόκληρου του μαθηματικού σύμπαντος, του οποίου η δημιουργία ξεκίνησε από την αρχική έκρηξη της μονάδας και του σημείου, μέσα στην απεραντοσύνη του άπειρου.

   Το άπειρο, αυτή η λάμψη της Νόησης με το μεγαλύτερο βεληνεκές, βρίσκει στα Μαθηματικά τη ζωηρότερη αυτοσυνειδησία και εκδηλώνει τη γονιμότερη δραστηριότητα. Ας το βιώσομε τώρα έστω σε δυο περιπτώσεις: έτσι στη γνωστή μας ακολουθία των φυσικών αριθμών 1,2,3 …, η οποία δεν τελειώνει ποτέ, όλοι οι επόμενοι αριθμοί έλκονται από το άπειρο’ τα αποσιωποιητικά το φωνάζουν. Αλλά και η σφαίρα (ή ο κύκλος που είναι το αντίστοιχο της σφαίρας στις δύο διαστάσεις,) αυτή η υπέρτατη πλησμονή της ισότητας και της συμμετρίας μέσα από το πεπερασμένο της μέγεθος μας δίνει την πιο καλλιτεχνική ορατότητα του απείρου, αφού είναι ο τόπος των αναρίθμητων σημείων που απέχουν από το κέντρο της, όσο είναι η ακτίνα της.

    Τα Μαθηματικά είναι η μόνη διεθνής γλώσσα με τη μεγαλύτερη ακρίβεια, πυκνότητα και σαφήνεια, ώστε πολλές φορές στενογραφεί ένα αμέτρητο πλήθος πληροφοριών σε ελάχιστη έκφραση.

    Μόνο στα Μαθηματικά συμβαίνει η σύμπτωση του νοείν προς το Είναι. Μόνο στα Μαθηματικά το ανθρώπινο πνεύμα ως αποκλειστικός δημιουργός τους, αισθάνεται οντολογική ελευθερία και κατέχει την τέλεια γνώση τους.

    Τα Μαθηματικά, αυτή η αγνή και υψηλή σκέψη, που πραγματώνει αφ΄ ενός η καθαρότητα και η δύναμη της αφαίρεσης και αφ΄ ετέρου η συχνή χρήση του απείρου, επιτρέπουν στο πνεύμα να απολαμβάνει μια σπάνια εμπειρία άνεσης και ανάτασης που σε μια στιγμή αισθάνεται ελεύθερο από τα δεσμά της ύλης και νηφάλιο από τη ρευστότητα του γίγνεσθαι. ΄Ετσι τα μαθηματικά παρουσιάζονται ως ένα είδος μεταφυσικής, την οποία απολαμβάνουν όσοι την θελήσουν και την επαληθεύουν όσοι την απολαύσουν, πιστοί και άπιστοι.

ΠΟΙΗΣΗ – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Η Φιλοσοφία και η Ποίηση κάτω από το θαυμασμό και την αγάπη του Είναι δημιουργούν το ίδιο γινόμενο του Ειδέναι: κάλλος  Χ  αλήθεια. Η διαφορά βρίσκεται σ’ αυτό το σημείο: Η Ποίηση αφήνει την Αλήθεια να εκπορεύεται από το Κάλος, ενώ η Φιλοσοφία αφήνει το Κάλος να εκπορεύεται από την Αλήθεια. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο πως  στην αρχή της ιστορίας βρίσκονται αχώριστες.

   

    Και τις δύο συγκλονίζει η συναρπαστική φαντασμαγορία των όντων και επίμονα επιδιώκουν να εισδύσουν στα έσχατα μυστήρια της ύπαρξης. Εδώ όμως η Ποίηση με την έκφρασή της παρουσιάζεται πιο αψίκορη από την Φιλοσοφία, της οποίας η διαλεκτική θυμίζει την τάξη και τη σαφήνεια της επιστήμης. Δηλαδή απλούστερα θα διατυπώναμε ότι με τον ίδιο αριθμό λέξεων η ποίηση αγκαλιάζει μεγαλύτερο γνωστικό ορίζοντα από τη φιλοσοφία. ΄Ετσι ενώ οι στίχοι κυνηγούν το άπειρο, οι στοχασμοί το μελετούν με περίσκεψη. Η ποίηση αγγίζει τον πυρήνα των πραγμάτων περισσότερο με το συναίσθημα και τον κοιτάζει μέσα από τα παράθυρα των αισθητών, ενώ η Φιλοσσοφία τον θεωρεί μέσα από τα άδυτα της Νόησης και διαπιστώνει ότι τα φαινόμενα είναι η αντανάκλαση του πυρήνα.

   

     Η ελευθερία του Ειδέναι είναι η αλήθεια και η τρυφή του το κάλλος που την συνοδεύει. Αν το κάλλος δεν συμπορεύεται με την αλήθεια τότε είναι απατηλό. Πόσες σειρήνες των στίχων προδίδουν άγνοια από το ΄Ασμα ασμάτων του Είναι και πόσες σαγήνες του λόγου δεν είναι άδειες από αλήθεια!  ΄Ετσι το κάλλος διεζευγμένο από την αλήθεια ναρκώνει πολλές  φορές την ανώτερη κρίση και την εκτρέπει σε λαθεμένα μονοπάτια, που οδηγούν σε λογικά αδιέξοδα. Λυδία λίθος αυτής της αποπλάνησης είναι η έλλειψη της εσωτερικής ειρήνης.   Αυτό όμως είναι επόμενο, αφού τώρα το γινόμενο κάλλος  Χ  αλήθεια, ή είναι ή βρίσκεται κοντά στο μηδέν. Η τέλεια αλήθεια συναυγάζει με το τέλειο κάλλος, ακόμα κι όταν αποδοθεί με την πιο απλή έκφραση. Το διαπεραστικό κάλλος της εγείρει τότε το Νου, κατακαίει το ψεύδος, ελευθερώνει από τα πάθη και ανάβει στη καρδιά με νηφάλια μέθη τον ΄Ερωτα της Αγάπης.

    

    Στην αληθινή λοιπόν ποίηση οι στίχοι γίνονται στοχασμοί, ενώ στην αληθινή φιλοσοφία οι στοχασμοί είναι ποίηση.

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ – ΠΟΙHΣΗ

Τα  Μαθηματικά και η Ποίηση συναντώνται σ' ένα κοινό ιδεώδες: την τέλεια τέχνη. Αλλά ενώ η τέλεια τέχνη εφάπτεται με τα Μαθηματικά, η Ποίηση προχωρεί σε μια τελειότητα που την βρίσκει όμως πάντα ατέλεστη.

    Τα Μαθηματικά χειρίζονται τέλειες έννοιες, έχουν απόλυτη ακριβή γλώσσα, γι' αυτό και δημιουργούν τέλειες σχέσεις και αρμονίες στον κόσμο τους.

    Η αληθινή Ποίηση μοιάζει με τα Μαθηματικά, όταν ψάχνει για μια αρμονία του λόγου τέτοια, που και η παραμικρή πρόσθεση ή αφαίρεση ή μετακίνηση μια λέξης μειώνει ή αφανίζει, είτε την μουσικότητα του λόγου είτε την αλήθεια που είναι έφιππη στους στίχους. Εξ άλλου κάθε γεωμετρικό σχήμα είναι ένα ποίημα της μονάδας. Κάθε άρρητος ή ασύμμετρος αριθμός ένα ποίημα του απείρου. Αξιοπρόσεκτοι παραμένουν τρεις διάσημοι ασύμμετροι αριθμοί που λειτουργούν με έκτακτη συχνότητα στη φύση και στην πράξη :                                                  Ο e=1=1=1/1=1/1x2=1/1x2x3=.....=2,71828 ο αριθμός της συνεχούς μεταβολής, ο π=3,14159 ... ο αριθμός του κύκλου, ο φ, αριθμός της χρυσής τομής, που καταγγέλλει σε πολλές περιπτώσεις την αρμονία της φύσης.

    Σκοπεύοντας τώρα τον κύκλο ή τη σφαίρα, στα οποία συλλειτουργούν άπειρες ισότητες, μπορούμε να καταλάβομε για το ποίημα της φύσης κατακοσμείται από κύκλους και σφαίρες, αν κοιτάξομε τον ουράνιο θόλο και τη νύχτα και την ημέρα. Αλλά ας σταθούμε στη πιο σημαντική σφαίρα και στο πιο σημαντικό κύκλο που θα μπορούσαμε ίσως να σκεφτούμε: αν η ωραιότερη περίληψη στη μορφολογία της Φύσης είναι το ανθρώπινο σώμα, η ωραιότερη περίληψη της μορφολογίας του ανθρωπίνου σώματος είναι το πρόσωπο, εκεί που η ύλη παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αγωγιμότητα του κάλλους. Ασφαλώς τώρα η ωραιότερη περίληψη του προσώπου είναι ο οφθαλμός, ο οφθαλμός είναι σφαίρα, η ίριδα του οφθαλμού είναι κύκλος, από την κόρη της ίριδας, που είναι ο πιο μικροσκοπικός κύκλος του οφθαλμού, περνά στη συνείδηση όλη η απεραντωσύνη του έναστρου ουρανού.

   Το φως είναι η αϋλότερη αισθητή ύλη. Κανένα ποίημα δεν μπορεί να αποδώσει καλύτερα από την  όρασή του, το ασχήματο αλλά το έκπαγλο κάλλος του. Μόνο οι παρακάτω εξισώσεις του Maxwell

μπορούν να νοήσουν το φως, προσφέροντας έτσι ένα γνωστικό συμπλήρωμα στην όραση, όταν βέβαια η σκέψη διεισδύσει στην μαθηματική τους υπόσταση.

      Η Φύση δονείται από μαθηματικούς ρυθμούς, η ποίηση αισθάνεται ένα έλλειμμα τέχνης που απουσιάζει και από τη Φύση και από τα Μαθηματικά. Μέσα από την υψηλή τέχνη των στίχων ο μεγάλος ποιητής και μέσα από το αφηρημένο κάλλος των αριθμών και σχημάτων ο μεγάλος Μαθηματικός, συναντώνται και κοινωνούν την φανερή αλλά και μυστική αρμονία της φύσεως κι από κει δραπετεύουν κι οι δύο με τις πτέρυγες του απείρου στο αρχέτυπον  Κάλλος του άκτιστου Είναι.

΄Οσο η αληθινή ποίηση θα ελλάμπεται από θείες αστραπές, όσο το μαθηματικό σύμπαν διαστελλόμενο θα αποκαλύπτει βαθύτερες εσχατιές της νόησης, όσο η αληθινή Φιλοσοφία ένοικη στο πεπερασμένο θα νοσταλγεί το άπειρο τρεις εκφράσεις ισοσθενείς και ουρανογέννητες θα αναρπάζουν εσαεί το ανθρώπινο πνεύμα πολύ υψηλότερα από τις συνηθισμένες πτήσεις του. Και οι τρεις εκφράσεις αποκαλύφθησαν από το ίδιο πρόσωπο, εκείνο το πρόσωπο που είναι η δόξα η χαρά και η χάρις όλων των ανθρώπων.

.........