Ποίηση και μαθηματικά

Τι είναι η ποίηση; Τι ακριβώς προσπαθεί να μας μεταδώσει και ποια κανάλια εφευρίσκει προκειμένου να ψιθυρίσει τα λόγια της στο αυτί μας ή να εναποθέσει τις εικόνες της στο πεδίο της όρασής μας;

Το αόριστο «εν τι» της ποίησης (ο Πλάτων την αντιπαθούσε σφόδρα, μα παράλληλα καταλάβαινε πολύ καλά τους σκοπούς και τη λειτουργία της) πρέπει πάση θυσία να πάρει σάρκα και οστά, να βρει έναν δρόμο για να φτάσει στον νου και την καρδιά μας. Και τα μαθηματικά, που ο Εκτωρ Κακναβάτος σπούδασε, δίδαξε και πέρασε διαμέσου των πιο διαφορετικών οδών στα ποιήματά του, έχουν αποδειχτεί στη μακραίωνη ιστορία της λογοτεχνίας ένα βασιλικό μέσον επικοινωνίας μεταξύ ποιητικού πομπού και δέκτη.

Από τον Στεφάν Μαλαρμέ, που συσχέτιζε τα μαθηματικά με την ποιητική γλώσσα, μέχρι τους Ρώσους φορμαλιστές, που ανέλυαν επί τη βάσει λογικών ακολουθιών και μοντέλων τα πιο διαφορετικά ποιητικά κείμενα, καλλιτέχνες και θεωρητικοί αναγνώρισαν από πολύ νωρίς στην «τέχνη της ποιήσεως» (για να μην ξεχνάμε και τον Καβάφη) και στην αφαιρετικότητα της μαθηματικής επιστήμης μια κοινή αξία: τη δυνατότητα παραγωγής συμβόλων ικανών να συμπυκνώσουν και να οργανώσουν ένα σκοτεινό και δυσερμήνευτο νόημα.

Η μέθοδος με την οποία χρησιμοποίησε ο Κακναβάτος τα μαθηματικά στην ποίησή του είναι μια υπερβατική εναρμόνιση της τάξης με το χάος. Από τη μία πλευρά το χάος, προς το οποίο τείνει από τη φύση του ο λόγος του Κακναβάτου, το αδιαπέραστο τείχος της λογικής που γκρεμίζεται σαν τραπουλόχαρτο σε κάθε καινούργια εφόρμηση της υπερρεαλιστικής πλησμονής του. Από την άλλη, η τάξη στην οποία βάζουν το απελευθερωμένο χάος τα λεκτικά του σχήματα και επινοήματα, οι απανωτές σφήνες που παρεισδύουν στα σκόρπια ποιητικά υλικά του για να συντονίσουν την ασθμαίνουσα ενέργειά τους και να ανοίξουν ένα αυλάκι για τη διοχέτευση της δυναμικής της. Είναι αυτό που οι αρχαίοι ονόμαζαν, μελετώντας τις κινήσεις των πλανητών, «το σώζειν τα φαινόμενα»: το πώς με άλλα λόγια μπορεί να δοθεί κυκλικότητα και αρμονία στην εγγενή ασυμμετρία -ένα σπουδαίο κατόρθωμα των μαθηματικών, αλλά και της ποίησης.

Ελευθεροτυπία, Σάββατο 27 Νοεμβρίου 2010