Τα 12 ωραιότερα Δημοτικά
Τραγούδια
της Δυτικής Θράκης ( μπορεί να είναι και 14)
Προσωπική εκτίμηση : Δημητρίου Γκόγκα
H Δυτική Θράκη για όσους την έχουν επισκεφτεί
είναι ένας τόπος ιδιαίτερα ευλογημένος. Με καταγωγή από αυτή την περιοχή της
Ελλάδας δεν θα μπορούσα παρά να ιεραρχήσω τα σπουδαιότερα παραδοσιακά
τραγούδια της και να δημιουργήσω ένα κεφάλαιο σε αυτό το Ιστολόγιο, που πιστεύω
κρίνεται απαραίτητο. Δεν είμαι ούτε λαογράφος, ούτε
εθνομουσικολόγος. Παρατηρητής και συλλέκτης στίχων και ποιημάτων θα έλεγα. Ότι
αγαπώ προσπαθώ να το συλλέξω και να το τοποθετήσω στη θέση που του αρμόζει ή
τέλος πάντων στη θέση που του έχω ετοιμάσει σε τούτο το Ιστολόγιο: Οι ποιητές
που αγάπησα και άλλες μικρές και μεγάλες ιστορίες λόγου.
Στην
ερώτηση γιατί δεν συμπεριέλαβα και τραγούδια της Ανατολικής Ρωμυλίας (Βόρεια
Θράκη) και της Ανατολικής Θράκης, η απάντηση είναι απλή. Οι δύο αυτές περιοχές
ανήκουν πλέον γεωγραφικά σε άλλες χώρες και τα τραγούδια που τους ανήκουν θα
ιεραρχηθούν σε άλλη ανάρτηση.
Στην 12η θέση
τοποθέτησα το Δημοτικό τραγούδι: Ψες είδια στο ονειρό μου. Αυτό που γοητεύει
είναι η δυνατή μουσική, που θαρρείς πως σαν μια αόρατη δύναμη σε παρασέρνει και
σε ταξιδεύει.
Ψες είδια στο ονειρό μου
Ψες είδια γαλανά, ξανθά,
και μαύρα μάτια
ψες είδια στο ονειρό μου μαύρα μάτια στο
πλευρό μου
Σκώνουμαι, γαλανά, γλυκά, ξανθά και μαύρα
μάτια
σκώνουμαι και δε τα βρίσκω, με τα ρούχα μου
μαλώνω
Ρούχα μου, γαλανά, γλυκά, ξανθά και μαύρα
μάτια
ρούχα μου, παλιά μου ρούχα πουν τα μαύρα μάτια
που ’ χα;
Ψες το βρά γαλανά, γλυκά, ξανθά και μαύρα
μάτια ψες το βράδυ στο κρεβάτι
ψες το βράδυ στο κρεβάτι πάει στη βρύση για
νιράκι
Στην
ίδια θέση, θέση 12η, όρισα το Δημοτικό Τραγούδι: Πέντε – δέκα
Παπαδιές. Το τραγούδι ακούγεται υπέροχα από τη φωνή της Αποστολίας Ουλιανούδη,
του Χρόνη Αηδονίδη, της Δήμητρας Παπάζογλου, της Δόμνας Σαμίου κτλ ενώ ο χορός
που ακολουθεί κατά βήμα το τραγούδι είναι ο Ντάχτιλης. Το τραγούδι το είπε και η
Γιώτα Βέη.
12. Πέντε
– δέκα παπαδιές
Πέντι δε μωρέ για για για
πέντι δέκα παπαδιές
πέντι δέκα παπαδιές κι άλλες τόσες καλογριές
Τα βαμπά μωρέ για για για τα βαμπάκια σκάλιζαν
τα βαμπάκια σκάλιζαν κι τα ξεβοτάνιζαν
Μια την ά μωρέ για για για μια την άλλη
λέγουνταν
Μια την άλλη λέγουνταν αι να κουλυμπίσουμι
Που είναι το μωρέ για για για που είναι το
νερό ζεστό
Που ειναι το νερό ζεστό, το ποτάμι σιγανό
Τα φουστά μωρέ για για για τα φουστάνιατς
έβγαζαν
Τα φουστάνιατς έβγαζαν στου πουτάμι ρίχνουνταν
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=8ySKsKLMNYw
Η Δόμνα
Σαμίου το τραγουδάει με κάποιες παραλλαγές στους στίχους όπως παρακάτω:
Πέντε δέ- άιντε μπρε,
πέντε δέκα παπαδιές
πέντε δέκα παπαδιές κι άλλες τόσες καλογριές
πάησαν να ψαρέψουνε και να κολυμπήσουνε,
βγάζουν τα ρασάκια τους και τα σωβρακάκια
τους.
Nα κι ένας καλόγερος πίσω από τον πλάτανο,
παίρνει τα ρασάκια τους και τα σωβρακάκια
τους.
- Στο Θεό σ’, καλόγερε, δώσ’ μας τα ρασάκια
μας
και τα σωβρακάκια μας,
κι όποια θέλεις από μας πάρε απόψε στον οντά
σ’.
- Στο Θεό σ’, καλόγερε, τι είν’ η τέτοια σ’
κόκκινη;
- Mπογιατζήδες έβαφαν, πέρασα
κι εγώ από κει
και μ’ τη βάψαν στην κουρφή.
- Στο Θεό σ’, καλόγερε, τι είν’ η τέτοια σ’
μαλλιαρή;
- Tσελιγκάδες κούρευαν,
πέρασα κι εγώ από κει
και μ’ τη φόρτουσαν μαλλί.
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=LDZJ4m9n7Ng
Αναζητώντας
στοιχεία για το συγκεκριμένο τραγούδι, βρήκα και μία εκδοχή που τραγουδιέται
στη Δυτική Μακεδονία.
Πέντε-δέκα παπαδιές κι άλλες τόσες καλογριές
τα βαμπάκια σκάλιζαν, τα ξεροβοτάνιζαν.
Μια την άλλη έλεγε: «Αι να κολυμπήσουμε,
που 'ναι τα νερά ζεστά και τα κύματα ρηχά».
Εκεί που κολυμπούσανε, σιγοτραγουδούσανε:
- Μωρ' έρημο μ…ί, πού 'ν' τα δυο και το
μακρύ;
Οι στίχοι περιλαμβάνονται στο βιβλίο: Τα Λαογραφικά του
Σπηλαίου Γρεβενών
***
Ακολουθεί
στη 11η θέση το αριστουργηματικό: Τ΄ Αρμένου γιος πινέθηκε.
Τραγουδήθηκε εξαιρετικά από τον Καριοφύλλη, την Λαμπριάνα και την Θεοπούλα Δοϊτσίδη. Εδώ θα ήθελα να
αναφέρω ότι υπάρχει η ένδειξη ότι το τραγούδι έχει καταγωγή από την Καρωτή του
Έβρου.
11. T’ Aρμένου
γιος
T’ Aρμένου γιος πινέθηκε, γαλανά ματάκια
μ’ κι έμορφα
σ’ ένα σ’ ένα πασά κι αφέντη, λάλει, λάλει
καλό μ’ αηδόνι.
Aφέντη μου τη θάλασσα, πεζός θα την αδιάβω.
Kι αν την αδιάβ’ς τη θάλασσα, γαμπρό θελ’ `α σε κάνω
θέλεις την αξαδέρφη μου, θέλεις στην αδερφή
μου,
θέλεις τη θυγατέρα μου, που λάμπει σαν τον
ήλιο,
όπου γεννήθ’κι σκοτεινά και φέξαν τα σοκάκια.
T’ Aρμένου γιος σαν τ’ άκουσε, ξεντήθ’κι,
ξαρματώθ’κι
ξεντήθ’κι, ξαρματώθηκι, μεσ’ στη θάλασσα
ρίχτ’κι,
σαράντα μέρις έπλεγε, γελώντας τραγουδιώντας,
κι απ’ τις σαράντα κι ύστερα, κλαίει
μοιρολογάει.
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=wlsV9dqlmw8
Στις σελίδες της κας Παρασκευής Κανελλάτου, εθνομουσικολόγου, αναφέρεται ως
«Τραγούδι πασχαλιάτικο με προέλευση από τον
Έβρο Δυτικής Θράκης. Ο ρυθμός του κομματιού είναι 2/4 και χορεύεται μόνο
από γυναίκες στα βήματα του «ΤΑΠΕΙΝΟΥ» και αναρτάται όπως κάτωθι:
Τ’ Αρμέν’ ου γιος πινεύτικι γαλανά ματάκια μ’
κι έμουρφα,
τ’ Αρμέν’ ου γιος πινεύτικι γαλανά ματάκια μ’ κι έμουρφα,
σ’ ένα σ’ ένα πασά κι αφέντη λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
σ’ ένα σ’ ένα πασά κι αφέντη λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
Ν’ αφέντη μ’ ‘γώ τη θάλασσα γαλανά ματάκια μ’
κι έμορφα,
ν’ αφέντη μ’ ‘γώ τη θάλασσα γαλανά ματάκια μ’ κι έμορφα,
πιζός πιζός θα την εδιάβω λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
πιζός πιζός θα την εδιάβω λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
Κι αν την εδιάβ’ς τ’ Αρμίν’ ου γιος γαλανά
ματάκια μ’ κι έμορφα,
κι αν την εδιάβ’ς τ’ Αρμίν’ ου γιος γαλανά ματάκια μ’ κι έμορφα,
γαμπρό γαμπρό ‘γώ θα σι κάνου λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
γαμπρό γαμπρό ‘γώ θα σι κάνου λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
Γαμπρό στη θυγατέρα μου γαλανά ματάκια μ’ κι
έμορφα,
γαμπρό στη θυγατέρα μου γαλανά ματάκια μ’ κι έμορφα,
γαμπρό γαμπρό στη α’ερφή μου λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
γαμπρό γαμπρό στη α’ερφή μου λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
Κι αν θέλ’ς την αξαδέρφη μου γαλανά ματάκια
μ’ κι έμουρφα,
κι αν θέλ’ς την αξαδέρφη μου γαλανά ματάκια μ’ κι έμουρφα,
που λά… που λάμπει σαν τον ήλιο λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
που λά… που λάμπει σαν τον ήλιο λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
Χίλιες κάμουν τα νιάτα της γαλανά ματάκια μ’
κι έμορφα,
χίλιες κάμουν τα νιάτα της γαλανά ματάκια μ’ κι έμορφα,
και χί… και χίλιες τα μαλλιά της λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
και χί… και χίλιες τα μαλλιά της λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
Και χίλιες το λιγνό τ’ς κουρμί γαλανά ματάκια
μ’ κι έμορφα,
και χίλιες το λιγνό τ’ς κουρμί γαλανά ματάκια μ’ κι έμορφα,
γίνου… γίνουντι τρεις χιλιάδες λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι,
γίνου… γίνουντι τρεις χιλιάδες λαλεί λαλεί καλό μου αηδόνι.
***
Ακολουθεί
στη θέση 10, το μοναδικό δημοτικό : Τι καλά το λέει το αηδόνι. Ξεχωρίστηκε από
πολλούς καλλιτέχνες για την μελωδικότητά του και τραγουδήθηκε σε όλα τα μήκη
και τα πλάτη της Ελλάδας και γενικότερα του Ελληνισμού.
10 Τι
καλά το λέει τ’ αηδόνι
Που ’σουν εψές λεβέντη μου
Κι αντιπροψές καλέ μου
Τι καλά το λέει τ’ αηδόνι
Εψές ήμουν στους ουρανούς
Κι αντιπροψές στους Άγιους
Τον Άγγελό μου φίλευα
Και τον Χριστό κερνούσα
Και την κυρά την Παναγιά
Την επαρακαλούσα
Για να μου δώσει τα κλειδιά
Κλειδιά του Παραδείσου
Ν’ ανοίξω τον Παράδεισο
Να μπω να σεργιανίσω
Να δω που κάθονται οι φτωχοί
Που κάθονται οι αρχοντάδες
Στον ίσκιο κάθονται οι φτωχοί
Στον ήλιο οι αρχοντάδες
Και τους φτωχούς παρακαλούν
Και τους παρακαλούνε
Δώστε φτωχοί τον ίσκιο σας
Και πάρτε τα φλουριά μας
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=jAlmQ38JodY
***
Φυσικά
μέσα στον κατάλογο με τα δημοφιλέστερα δημοτικά τραγούδια της Δυτικής Θράκης
δεν θα μπορούσε να λείπει το : Το μαργούδι. Ένα παραδοσιακό τραγούδι
εμπνευσμένο από την ενδυματολογική ομάδα των Μάρηδων στην περιοχή του Έβρου.
Χορεύεται με τα βήματα «Συγκαθιστού» Στη θέση 9.
9. Το
Μαργούδι
Το Μαργούδι κι ν’
Αλεξαντρής
βγαίνουν στην αυλή κρυφά κρυφά
Τσ’ είδγι γειτουνιά και πουσπουριζ'
τσ’ είδγί μάνα της κι μουρμουρίζ'
Στο `πα βρε Μαργούδι μ’
να μη βγαίν’ ς έξω στην αυλή κρυφά κρυφά
Άμα θέλεις μάνα, δείρε με
πάλι εγώ θα βγαίνω στην αυλή
για να βλέπω τουν Αλεξαντρή
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=uk4kSgQQnDM
***
Στην
επόμενη θέση 8 συναντάμε το : Δω στα λιανοχορταρούδια. Χορός Ζωναράδικος. Μοναδική εκτέλεση από τον Χρόνη
Αηδονίδη.
8. Δω στα λιανοχορταρούδια
Δω στα λια κι αμάν αμάν,
δω στα λιανοχορταρούδια.
Δω στα λιανοχορταρούδια,
τι τρανός χορός θα γένει.
Σαν γαϊτά κι αμάν αμάν,
σα γαϊτάνι θα παγαίνει.
Σαν γαϊτάνι θα παγαίνει,
πέντε πέρδικες πετούσαν.
Μες τον κά κι αμάν αμάν,
μες τον κάμπο όλο γυρνούσαν.
Μες τον κάμπο όλο γυρνούσαν,
για τα μας τα δυο ρωτούσαν.
Ποια είν' η ά κι αμάν αμάν,
ποια είν' η άσπρη ποια είν' η ρούσα.
Ποια είν' η άσπρη ποια είν' η ρούσα,
ποια είν' η γαϊτανοφρυδούσα.
***
Στη θέση
7 τοποθέτησα το υπέροχο Δημοτικό τραγούδι : Όσα Κάστρα και αν επήγα. Το
τραγούδι τραγουδήθηκε από εξαίρετους ερμηνευτές της Παραδοσιακής Μουσικής όπως
ο Χρήστος Κισσούδης (δίσκος: «Στο χωρίον Μεταξάδες...»)
7. Όσα
κάστρα και αν επήγα
Όσα κάστρα και αν επήγα
και αν εγύρισα
Σαν της χήρας το κορίτσι καλέ δεν αντάμωσα
Κάθε Κυριακή ν’ αλλάζει να στολίζεται
Και στο παραθύρι να βγαίνει καλέ να χτενίζεται
Πέρασε και ένας μεμέτης και τη λόγιασε
Ρίχνει μήλο τη κτυπάει καλέ δεν το δέχτηκε
Ρίχνει και τον αρραβώνα χαμογέλασε
Και το βράδυ ο μεμέτης καλέ στέλνει προξενιό
Καλησπέρα σταυρομάνα θεια Κιρετσινα
Δε μας δίνεις Αννούλα καλέ στον Μεμετ Αγα
Δεν την δίνω την Αννούλα στον Μεμετ Αγα
Είναι τούρκος την αρταίνει την Παρασκευή
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=DZpsSF-8yio
Βέβαια
όπως και για ένα μεγάλο μέρος των Δημοτικών τραγουδιών, συναντάται και σε άλλες
μορφές (παραλλαγές) όπως παρακάτω:
ΤΗΣ
ΧΗΡΑΣ ΤΟ ΚΟΡΑΣΙ
Σ' όσα κάστρα κι αν επήγα, κι αν εγύρισα,
σαν της χήρας το κοράσι δεν αντάμωσα.
Κάθε Κυριακή ν' αλλάζει, να στολίζεται,
και στο παραθύρ' να στέκει, να γυαλίζεται.
Πέρασε κι ένας λεβέντης και τη λόγιασε,
ρίχνει μήλο τη βαραίνει, δεν το δέχεται.
Ρίχνει και τον αρραβώνα, χαμογέλασε.
Κείν' το βράδυ ο Μεμέτης στέλνει προξενιό:
-Καλησπέρα σταυρομάνα, θεια- Κυραίτσινα,
δεν μας δίνεις τη Σταυρούλα στο Μεμέτ- αγά;
-Δεν την δίνω τη Σταυρούλα στο Μεμέτ-αγά.
Πάηνι κείνος την αρπαίνει, την Παρασκευή.
και
Σι’ όσα κάστρα κι αν επήγα
κι αν
περπά και αν περπάτησα
Σαν της χήρας τη θυγατέρα
δεν απά δεν απάντησα (δις)
Κάθε Κυριακή ν’ αλάξει να
στολί να στολίζεται
Και στο παράθυρο να βγαίνει
να γυαλί να γυαλίζεται(δις)
Υπάρχει
ακόμα μία παραλλαγή του τραγουδιού που την συναντήσαμε στο αρχείο
του κου Δ. Ρίγου
Όσα κάστρα κι αν επήγα κι αν περπάτησα,
σαν τς Φροσύνας το κορίτσι δεν μπορώ να ιδώ.
Κάθε Κυριακίτσα αλλάζει και στολίζεται,
γιε μ', στη σκάλα π' ανεβαίνει μόν' γυαλίζεται.
Κι ο Μεχμέτ-αγάς περνάει και τη λόγιασε.
Τρία παλικάρια στέλνει στη μανούλα της:
-Να μας δώσεις το κορίτσι στο Μεχμέτ-αγά.
-Το κορίτσι μ' δεν το δίνω στο Μεχμέτ-αγά
Τι είναι ο Τούρκος κι δεν κάνει κι δεν προσκυνάει.
Τι είναι Τούρκος κι τ' αρταίνει τις Παρασκευές.
-Σώπα, σώπα, μωρέ μάνα μ', μην ντροπιάζεσαι.
Εγώ το Μεχμέτ-αγά τον θέλω, γιατί τον αγαπώ.
Στην Ήπειρο συναντάμε ένα τραγούδι με τον
ίδιο τίτλο, αλλά σίγουρα με διαφορετικό ρυθμό και τραγουδισμένο με την πινελιά
της Ηπειρώτικης Παράδοσης
Όσα κάστρα
Όσα
κάστρα κι αν επήγα Κι αν γκιζέρισα
μωρέ
Όλα τα
κορίτσια τα ‘δα Τα μπιζέρισα μωρέ
Σαν
της Αρσίνας το κορίτσι Δεν
ελόγιασα μωρέ
Πάσα
Κυριακή ν΄αλλάζει Να στολίζεται μωρέ
Και
στη σκάλα π’ ανεβαίνει Μου
γυαλίζεται μωρέ
Και
περνάει ο γιος του μπέη Ο
Μεχμέτ Αγάς μωρέ
Ρίχνει
μήλο και την κρούει Δεν ελόγιασε μωρέ
Ρίχνει
μάλαμα κι ασήμι Χαμογέλασε μωρέ
Ως να
πάει στο κονάκι Παραδόθηκε
Πέντε
προξεντάδες στέλνει Στην κυρά Τσουδιά
μωρέ
Να μας
δώσεις το κορίτσι Στο Μεχμέτ Αγά
μωρέ
Το
κορίτσι δεν το δίνω Στο Μεχμέτ Αγά
μωρέ
Είναι
Τούρκος και τ’ αρτένη Τις
Παρασκευές
Το
κορίτσι απηλοϊθει Απ’ τον αργαλειό
μωρέ
Σώπα
μάνα καλέ μάνα Μην το λες αυτό
μωρέ
Το
Μεχμέτ Αγά θα πάρω Θα τον παντρευτώ
μωρέ
Παραλλαγή του παραπάνω
τραγουδιού περιλαμβάνεται στη Συλλογή Απ.Ράπτη "Θεσσαλικό
Ημερολόγιο", τόμος ΙΑ, Λάρισα 1987
***
Στη θέση 6 το Δημοτικό Τραγούδι : Αυτά τα μαύρα που φορείς
6.Αυτά τα μαύρα που φορείς
Αυτά τα
μαύρα που φορείς,
Αυτά τα μαύρα που φορείς,
αυτά τα μαύρα που φορείς, Ελένη μου,
εγώ θα σου τα βγάλω,
και θα σε βάλω τα χρυσά, Ελένη μου,
κι ύστερα θα σε πάρω.
Εσύ `σουν όπου μ’ έλεγες, Ελένη μου
σαν δε με διεις πεθαίνεις
και τώρα περπατείς και λες Ελένη μου
πού μ’ είδες πού με ξέρεις;
Αυτά τα μαύρα που φορείς, Ελένη μου,
δεν τα φορείς για λύπη,
μόν’ τα φορείς για εμορφιά, Ελένη μου,
και για το ζαριφλίκι.
Εκτός του Χρόνη Αηδονίδη,
πολύ καλές είναι και οι αποδόσεις από: Γιασεμή Σαραγούδα, Μόρφω Χαραλαμπίδου. Το τραγούδι αυτό
δεν είναι λίγες οι αναφορές που το τοποθετούν ως προς της γέννησή του στη
περιοχή της Σμύρνης. Στις σελίδες της κας Παρασκευής Κανελλάτου
εθνοκομουσιλόγου αναφέρεται ως τόπος προέλευσης η Κοινότητα : Βώλακας Δράμας Μακεδονίας.
Αυτά τα ρούχα που φορείς Ελένη
αυτά τα ρούχα που φορείς Ελένη,
εγώ εγώ θα σου τα βγάλω εγώ εγώ θα σου τα βγάλω.
Θα σου φορέσω κόκκινα Ελένη
θα σου φορέσω κόκκινα Ελένη,
κι ύστε… κι ύστερα θα σε πάρω κι ύστε… κι ύστερα θα σε πάρω.
Και με τα μαύρα σ’ αγαπώ Ελένη
και με τα μαύρα σ’ αγαπώ Ελένη,
και με και με τα λερωμένα και με και με τα λερωμένα.
Και με τα ρούχα της δουλειάς Ελένη
και με τα ρούχα της δουλειάς Ελένη,
τρελαί… τρελαίνομαι για σένα τρελαί… τρελαίνομαι για σένα.
Στρατιώτη κι αν με πάρουνε Ελένη
στρατιώτη κι αν με πάρουνε Ελένη,
μη βά… μη βάζεις υποψία μη βά… μη βάζεις υποψία.
Μην αγαπήσεις άλλον(α) Ελένη
μην αγαπήσεις άλλον(α) Ελένη,
μήτε μήτε κι εγώ καμία μήτε μήτε κι εγώ καμία.
Γιατί έχω μπάρμπα λοχαγό Ελένη
γιατί έχω μπάρμπα λοχαγό Ελένη,
και ξά… και ξάδερφο λοχία και ξά… και ξάδερφο λοχία.
Ανάθεμα το λοχαγό Ελένη
ανάθεμα το λοχαγό Ελένη,
και τον και τον επιλοχία και τον και τον επιλοχία.
Που μ’ έβαλαν στη φυλακή Ελένη
που μ’ έβαλαν στη φυλακή Ελένη,
δίχως δίχως καμιά αιτία δίχως δίχως καμιά αιτία.
***
Στην
ίδια θέση, στην 6η θέση τοποθετώ το τραγούδι: Σ’ αυτό το αλώνι
Ελένη μου. Ευχάριστο τραγούδι, χορεύεται ως ζωναράδικος.
Σ’ αυτό το αλώνι Ελένη μου
σ’ αυτό το αλώνι το φαρδύ
σ’ αυτό τ’ αλώνι το φαρδύ
τρανός χορός που γίνεται
Να `χα μήλο Ελένη μου
να `χα μήλο να `χα ρόιδο
να `χα μήλο να `χα ρόιδο
να πέταγα μες στο χορό
Να ξεδιπλώ Ελένη μου
να ξεδιπλώσω το χορό
να ξεδιπλώσω το χορό
να διω την κόρη που αγαπώ
Τρεις δίπλες η Ελένη μου
τρεις δίπλες ήταν ο χορός
τρεις δίπλες ήταν ο χορός
στη μια τη δίπλα απ’ το χορό
ειναί η κόρη π’ άγαπώ
***
Στην 5η θέση το : Γω στα ξένα περπατούσα. Ξέφρενος χορός.
Θρακιώτικος συγκαθιστός. Πλήθος γνωστών και αγνώστων λαικών τραγουδιστών
(Αηδονίδης, Δοιτσίδης κ.τ) τραγούδησαν και έπαιξαν το πασίγνωστο αυτό Δημοτικό
τραγούδι της Θράκης
Γω στα
ξένα περπατούσα
Εγώ στα ξε καλή μου μάνα,
εγώ στα ξένα περπατούσα
εγώ στα ξένα περπατούσα
τσ’ όμορφες παρατηρούσα
(εγώ στα ξένα περπατούσα
τσ’ όμορφες παρατηρούσα)
Όλα τα καλή μου μάνα,
όλα τα κορίτσια τα `δια
όλα τα κορίτσια τα `δια
με τα γέλια, με τα χάδια
(όλα τα κορίτσια τα'δια
με τα γέλια με τα χάδια)
Μια γαλά καλή μου μάνα,
μια γαλαζοφορεμένη
μια γαλαζοφορεμένη
την καρδιά μου έχει καμένη
(μια γαλαζοφορεμένη
την καρδιά μου έχει καμένη)
Δεν μπορώ, καλή μου μάνα
δεν μπορώ να τη γελάσω
δεν μπορώ να τη γελάσω
το χεράκι της να πιάσω
(δεν μπορώ να τη γελάσω
το χεράκι της να πιάσω)
***
4. Βασιλικούδα
( Στου Τοκμάκι στ'ς Μεταξάδες )
Στου Τοκμάκι, στ’ ς Μεταξάδες
στου Τοκμάκι, στ’ ς Μεταξάδες
Γιάννης Δήμαρχους άιντι Βασιλικούδα μ’
Γιάννης Δήμαρχους
Γιάννης έχει τρεις γυναίκις
Γιάννης έχει τρεις γυναίκις
κι άλλην αγαπάει άιντι Βασιλικούδα μ’
κι άλλην αγαπά
Θα χουρίσει τη Θουδώρα
θα χουρίσει τη Θουδώρα
θα πάρει τη Βασιλ'κή άιντι Βασιλικούδα μ’
Θα πάρει τη Βασιλ'κή
Μάνα της την ουρμηνεύει
μάνα της την ουρμηνεύει
την παρακαλεί άιντι Βασιλικούδα μ’
την παρακαλεί
Μην τουν παίρνεις πιδί μ’ τουν Γιάννη
μην τουν παίρνεις πιδί μ’ τουν Γιάννη
τουν Γιάννη του χουβαρντά άιντι Βασιλικούδα μ’
Τουν Γιάννη του χουβαρντά
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=nh8VUb4Lzj0
Το
τραγούδι αναφέρεται σε πραγματική ιστορία που διαδραματίζεται στις αρχές του 20ου αιώνα.
Ο Ιωάννης Μαντάς η Μαντουδης (γεννήθηκε το 1881 και απεβίωσε το 1962)γίνεται
δήμαρχος (Μουχτάρης) της κοινότητας των Μεταξάδων την στα τελευταία χρόνια της
Οθωμανικής αυτοκρατορίας. . Εξ ού και Γιάννης Δήμαρχος. Νυμφεύεται την Τριανταφυλλιά
το έτος 1884, η οποία πεθαίνει σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ακολούθως
παντρεύεται τη Δέσποινα με την οποία αποκτά ένα παιδί, τη Ζωή το έτος 1910.
Μετά από πρόσκληση των Τουρκικών Αρχών αναχωρεί για την Αδριανούπολη, κατ΄
άλλους για την Κωνσταντιούπολη. (πιθανή επιστράτευση λόγω και των Βαλκανικών πολέμων)
Στη διάρκεια της απουσίας του, το έτος, 1918 πέφτει φονική επιδημία στο χωριό,
με αποτέλεσμα να πεθάνουν τα μέλη της οικογενείας του (γυναίκα και παιδί) Με
την επιστροφή του παντρεύεται για τρίτη φορά τη Μαρία Τσιακιρούδη , γνωστή ως
θοδωρουδα, ή οποία όμως δεν έκανε παιδιά. Έτσι στο τέλος περίπου της δημαρχίας
του, αποφασίζει να χωρίσει τη Μαρία (Θοδώρα) και να πάρει τη Βασιλική
Μπακαλούδη (1887-1975). Όλα αυτά συνέβησαν παρά τις έντονες αντιρρήσεις της της
Εκκλησίας αλλά και την έντονη κριτική της τοπικής κοινωνίας. Ο
Γιάννης ο …..Δήμαρχος έζησε την υπόλοιπη ζωή του με τη Βασιλικούδα, με την
όποια απέκτησε τρία παιδιά: τον Χρήστο (γ. 1926), την Τριανταφυλλιά
(γ. 1939) και τον Παναγιώτη (γ. 1932).
***
3. Αρχοντογιός
παντρεύεται
Αρχοντογιός αρχοντογιός παντρεύεται
και παίρνει προσφυγούλα
προσφυγούλα μαυρομάτα μου
και παίρνει προσφυγούλα
προσφυγούλα σε κλαιν τα μάτια μου
Η μάνα του η μάνα του σαν τ’ άκουσε
πολύ της κακοφάνη
προσφυγούλα μαυρομάτα μου
πολύ της κακοφάνη
προσφυγούλα σε κλαιν τα μάτια μου
Πιάνει δυο φι πιάνει δυο φίδια ζωντανά
τα ξεροτηγανίζει
προσφυγούλα μαυρομάτα μου
τα ξεροτηγανίζει
προσφυγούλα σε κλαιν τα μάτια μου
Κάτσε νύφη μ’ κάτσε νύφη μ’ να φας να πιεις
ψάρια τηγανισμένα
προσφυγούλα μαυρομάτα μου
ψάρια τηγανισμένα
προσφυγούλα σε κλαίν’ τα μάτια μου
Από την πρώ από την πρώτη πιρουνιά
η κόρη εφαρμακώθη
προσφυγούλα μαυρομάτα μου
η κόρη εφάρμακώθη
προσφυγούλα σε κλαίν’ τα μάτια μου
Αχ, πεθερά αχ, πεθερά θέλω νερό
τη φλόγα μου να σβήσω
προσφυγούλα μαυρομάτα μου
τη φλόγα μου να σβήσω
προσφυγούλα σε κλαίν’ τα μάτια μου
το ακούτε: https://www.youtube.com/watch?v=l5RQQ5VK-RI
Η Δόμνα
Σαμίου το τραγούδησε κάπως παραλαγμένο:
Aρχοντογιός, αρχοντογιός παντρεύεται
και παίρνει προσφυγούλα, προσφυγούλα μαυρομάτα μου,
και παίρνει προσφυγούλα, προσφυγούλα σε κλαίν’ τα
μάτια μου.
H μάνα του σαν τ’ άκουσε τα δέντρα
ξεριζώνει.
Πιάνει δυο φίδια ζωντανά, τα ξεροτηγανίζει.
- Έλα νύφη να φας φαΐ, ψάρια τηγανισμένα.
Tην πρώτη βούκα πο’ ’βαλε η ψυχή της
φαρμακώθη.
- Νερό μανούλα μ’ κι έσκασα, νεράκι, θα πεθάνω.
- Εγώ νύφη μου γέρασα, τη βρύση δεν την ξέρω.
- Νεράκι ταίρι μ’ κι έσκασα, έσκασα, θα πεθάνω.
Όσου να πάει και να ’ρθεί τη βρήκε πεθαμένη.
- Mάνα μ’ αν έχεις άλλο γιο, δώσ’ του
αρχοντοπούλα.
Και το μαχαίρι έβγαλε και στην καρδιά το μπήγει.
Παραδοσιακό
δημοτικό τραγούδι της Δυτικής Θράκης που πλέον το συναντάμε σε όλες
τις περιοχές της Ελλάδας με ελάχιστες παραλλαγές στους στίχους
***
Στη θέση 2 το πείσμα του Στέργιου, μετά την απόφαση των δικών του να τον παντρέψουνε.
Ένα αναγνωρίσιμο δημοτικό τραγούδι σε όλα τα μέρη του Ελληνισμού.
2.Στέργιους πισμάνιψι
Κρουν τα νταούλια μωρί Στέργιου μ’
κρουν κι τα βιολιά
κρουν τα νταούλια μωρί Στέργιου μ’
κρουν κι τα βιολιά
Πάπούς μι την κόκκινη σαλβάρα
πάπούς χορεύει μπροστά
πάπούς μι την κόκκινη σαλβάρα
πάπούς χορεύει μπροστά
Ίδω Στέργιους, ικεί Στέργιους
Στέργιους απάν’ στην αγριμδιά
Ίδω Στέργιους, ικεί Στέργιους
Στέργιους απάν’ στην αγριμδιά
Κάτέβα Στέργιου μ’, κάτεβα γκζάνι μ’
να σε παντρέψουμι
κάτέβα Στέργιου μ’, κάτεβα γκζάνι μ’
να σε παντρέψουμι
Δεν κατιβαίνω, δεν αλλάζω
γάμπρός δε γίνομι
δεν κατιβαίνω, δεν αλλάζω
γάμπρός δε γίνομι
Τα σημάδια πίσω να πάτι
Στέργιους πισμάνιψι
τα σημάδια πίσω να πάτι
Στέργιους πισμάνιψι
Τρία μιτζίθια παπούτσια βρε Στέργιου μ’
πάπούς αγόρασι
Τρία μιτζίθια παπούτσια βρε Στέργιου μ’
πάπούς αγόρασι
Κάτέβα Στέργιου μ’, κάτέβα γκζάνι μ’
να σε παντρέψουμι
κάτέβα Στέργιου μ’, κάτέβα γκζάνι μ’
να σε παντρέψουμι
***
Και φτάνουμε στην κορυφή
όπου θεωρητικά τοποθετώ τα Κάλαντα των Χριστουγέννων. Μελωδικότατα άσματα, χαίρεται κανείς να τα ακούει
και να τα τραγουδά τις γιορτές του δωδεκαημέρου. Στα Κάλαντα των Χριστουγέννων
η γέννηση του Ιησού τοποθετείται τόσο κοντά μας, που συ ζούμε το γεγονός μαζί με
την Παναγιά, τη φύση, τον κόσμο όλο.
1. Κάλαντα Χριστουγέννων Θράκης
Χριστός γεννάται, χαρά
στον κόσμο,
χαρά στον κόσμο, στα παλληκάρια
Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες
κι ή Παναγιά μας κοιλοπονούσε
Κι η Παναγιά μας κοιλοπονούσε
κοιλοπονούσε παρακαλούσε
Κοιλοπονούσε παρακαλούσε
όλους τους άγιους τους άι Αποστόλους
Όλους τους άγιους τους άι Αποστόλους
τρεις αποστόλοι μαμή γυρεύουν
Τρεις αποστόλοι μαμή γυρεύουν
μαμή γυρεύουν για μήλο τρέχουν
Οι άι Αποστόλοι για μήλο τρέχουν
ώσπου να πάνε κι ώσπου να έρθουν
Η Παναγιά μας ξελευτερώθει
μέσα στις δάφνες μεσ’ στα λουλούδια
Μέσα στις δάφνες μέσ’ στα λουλούδια
κάνει τον ήλιο και το φεγγάρι
Κάνει τον ήλιο και το φεγγάρι
σαν ήλιος λάμπει σαν νιό φεγγάρι
Σαν ήλιος λάμπει σαν νιό φεγγάρι
---
Παρατήρηση:
Τα βίντεο δεν προορίζονται
για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων.
Το ακουστικό περιεχόμενο δεν ανήκει σε εμένα,
δεν αποκομίζω και δεν επιθυμώ κανένα κέρδος από αυτά τα βίντεο.
Το βίντεο αναρτώνται καθαρά για ψυχαγωγικούς
λόγους των επισκεπτών της παρούσας ιστοσελίδας.
